سفارشی از یک طلبه شهید
»لذت های این دنیا بازیچه است و آخرت اصل است و باید به فکر آن جا بود. بیائید مبارزه با نفس را از رسول اکرم(ص) بیاموزیم. ما که خود را شیفته امیرالمؤمنین علی(ع) می دانیم، اگر نمازمان قضا شود اگر طاقت یک روز روزه گرفتن را نداشته باشیم دروغ می گوییم که شیعه او هستیم. اگر در این زمان که جبهه رفتن بر ما واجب است نتوانیم از مال و اولاد و زندگی دنیا دل کنده، به یاری آن فرزند پیامبر- رهبر عزیزمان- برویم باید بدانیم که حق نداریم ادعا کنیم که دوستدار ائمه(ع) مخصوصاً امام حسین(ع) هستیم.»
از وصیتنامه شهید عزیز محمدتقی حسینی تبار

برای نورانیت دل
ذکر«اَستَغفِرُاللهَ الّذی لا اله اِلّا هُوَ الحَیُّ القَیُّومُ ذُوالجَلالِ وَ الاِکرام وَ اَتوابُ اِلَیه» سه مرتبه بعد از هر نماز برای نورانیت دل مناسب است.
آیت الله سید عبدالکریم کشمیری ره

هر چه دوست داشت
داشتیم برای عملیات آماده می شدیم و لباس غواصی می پوشیدیم. بچه ها می گفتند لباس دامادی! وسط محوطه حاج احمد دراز کشیده بود. بچه ها دوره اش کرده بودند. یکی سرش را شانه می کرد و دیگری خاک از روی لباسش می تکاند. یکی گفت: حاجی دوست داری ترکش به کجات بخوره؟
دست گذاشت روی پیشانی اش، گفت:«دوست دارم امشب یک قسمت از بدنم را بدهم. امام حسین علیه السلام در این راه سر داد، من هم دوست دارم که این قسمت، از سرم باشد. دعا کنید جنازه مان را آب ببرد که در این دنیا حتی قبر هم نداشته باشیم.» آن شب حاج احمد نیز به خواسته دلش رسید. ترکش خمپاره به سرش خورده بود. همان جایی که عصر روز قبل به آن اشاره کرده بود.
راوی: محمد کاظمی- همرزم شهید احمد امینی

گروهان صدر در صد شهید
آن شب قرار بود از بین بچه ها، گروهان ویژه تشکیل شود. وقتی همه درون سنگر جمع شدند، ناگهان غلامعباس از جایش بلند شد و چراغ سنگر را خاموش کرد. همه جا در تاریکی فرو رفت. همه مات و حیران این کار او شدند. بعد از لحظاتی ادامه داد: گروهان ویژه یعنی گروهان 100 درصد شهید. حالا هر کس می خواهد بماند و هر کس نمی خواهد، برود.
بعد از این کلام او که تداعی کننده ی شب عاشورا بود، ناگهان گریه شوق بچه ها بلند شد، گریه ای از سرِ سوز و گداز و این یعنی، ما همه می خواهیم در گروهان ویژه باشیم.
خاطره ای از غلامعباس محمودی از شهدای استان کرمان

کودک و قرآن آموزی
اشاره
یکی از مسائلی که در زمینه ی تربیت دینی و معنوی کودکان اهمیت پیدا می کند، نحوه ی آشنایی آنان با کتاب خدا و پیام های آسمانی است.
در سیره ی تربیتی معصومین(ع) هم توجه دادن به کودکان به کتاب الهی جایگاه ویژه ای دارد. پیامبر اعظم(ص) در این باره می فرمایند:«کسی که پیش از بلوغ قرآن بخواند، به تحقیق در کودکی به او حکمت داده شده است».
در روایتی از امام علی(ع)، یادگیری قرآن از حقوق فرزندان بر پدر شمرده شده و پدر مکلف است در کنار انتخاب نام نیکو و ادب آموزی، به قرآن آموزی کودک هم اهتمام ورزد. در برخی از روایات، حتی نسبت به آموزش سوره های خاصی به کودکان سفارش شده است. به عنوان نمونه در روایتی از امام صادق(ع) می خوانیم که به کودکان خود سوره ی یس را آموزش دهید که این سوره ریحانه و گُل قرآن است.
وجود چنین آموزه هایی در کنار یافته های پژوهشی که در این زمینه وجود دارد، ضرورت آشنایی کودکان با قرآن را به والدین گوشزد می نماید. بدیهی است که چنین هدف مقدس و مهمی، با ظرافت هایی که دارد، نیازمند آگاهی بیشتر والدین از برداشت های کودکان از کتاب خدا و راه های درست انتقال مفاهیم قرآن و ایجاد انس میان فرزندان و قرآن کریم است.
برداشت کودکان از کتاب خدا
برداشت کودکان از قرآن در دوره ی تحول، متفاوت است. بر اساس پژوهش های انجام شده برای خردسالان و کودکان تا 9 سالگی، اهمیت کتاب الهی، بیشتر متوجه ظاهر فیزیکی آن مانند اندازه، رنگ، نوع چاپ و استفاده ی زیاد از آن می باشد که از دیگر کتابها متمایز می شود. کودکان پس از این سن تا 12 سالگی، از قرآن، به عنوان کتابی بسیار قدیمی، تنها کتاب کاملاً صحیح یا کتابی که ما مطالبی را درباره ی خدا و پیامبر از آن می آموزیم، یاد می کنند و شناختی کامل تر نسبت به دوره ی قبل از آن پیدا می کنند.
در دوره ی سنی 12 تا 15 سالگی، بر این باورند که قرآن کتابی سودمند در زندگی است که به ما می گوید چه کاری را باید انجام داد و چه کاری را نباید انجام داد و نسبت به سایر کتابها از حجّت بیشتری بهره مند بوده، معارف دینی افزون تری در آن مطرح گردیده است.
پس از عبور از این سن و ورود به دنیای بزرگسالان که با بلوغ آغاز می شود، برداشت از این کتاب به منزله ی منبع اصلی دین که از وحی گرفته شده است، تحول یافته و بر اهمیت معنوی و روحانی آن تکیه می شود.
راهکارهای ارتباط دادن فرزندان با قرآن
در مسیر پرورش دینی و معنوی کودکان و آشنا ساختن آنها با دستورهای الهی، لازم است به تدریج و متناسب با سن مخاطبان خود، قرآن را به آنها معرفی کنید. برای این کار لازم است نخست قرآن را وارد زندگی خود کنید. این قانون اساسی ایجاد ارتباط میان فرزندان و کتاب آسمانی است.
راهبردهای زیر به شما کمک خواهند کرد تا گنجینه های مورد بحث را در اختیار فرزندتان قرار دهید.
1- تنوع موضوعات کتاب آسمانی را مد نظر قرار دهید
قرآن حاوی موضوعاتی متعدد مانند داستان، نظریه، اصول اخلاقی، اصول اعتقادی، عبادات فردی و نظایر اینهاست. اگر چه کودکان شما سرانجام با این تنوع موضوعات آشنا خواهند شد، اما در هر سنی باید موضوعات ویژه ای مورد توجه قرار بگیرند. به عنوان مثال برای کودکان 4 تا 5 ساله، داستان های ساده و صریح به ویژه مواردی که دارای شخصیت های حیوانات و کودکان باشد مانند داستان هدهد یا مورچه در سوره ی نمل، جذاب است. همچنین در این سن، توضیح ساده ی حق و باطل و درستی و نادرستی می تواند با توجه به سرگذشت های قرآنی مفید باشد. در کنار این افزایش شناخت، خواندن آیات با صدایی دلنشین، فضای دوست داشتنی را برای کودکان رقم می زند.
برای کودکان 6 تا 9 ساله، داستان های مهیّج قرآنی می تواند جلب توجه کنند. بیان داستان های رویارویی مستقیم با خداوند(مثبت و منفی) مثل تقاضای ملاقات حضرت موسی(ع)، بیان اصول اخلاقی متناسب با این سن مانند احترام به پدر و مادر و نیز خواندن آیات با قرائت در دو جنبه ی شناختی و رفتاری کودک تأثیرگذار است.
برای کودکان 9 تا 12 ساله، بازگویی داستان ها و الگوهای شخصیتی مانند بردباری حضرت ابراهیم(ع) و تلاش پیامبر اکرم(ص) در کمک به انسان ها مفید است. نیز آموزش آیاتی که باورهای کلیدی را مطرح کرده اند و به یگانگی خداوند، ارسال پامبران از سوی خداوند و دیگر باورهای اصلی پرداخته اند، می تواند سودمند باشد. در این سن، اختصاص اوقاتی برای انجام تکالیف مذهبی و وظایف اخلاقی و حفظ آیات می تواند در ایجاد انس میان کودکان و قرآن نقش مؤثری داشته باشد.
2- قرآن را به گونه ای جذاب به فرزندتان معرفی کنید
برای این کار می توانید در شرایط مناسب مثل هنگام خواب، از داستان های قرآنی که مایه ی آرامش ذهنی کودکان می شود، بهره بگیرید. همچنین می توانید کودکان را تشویق کنید تا با عمل کردن به دستورات ساده قرآنی، مجموعه ای از رفتارهای خوب را در خود ایجاد کنند. مانند تمرین سلام گفتن، احترام به بزرگترها، نظافت و دیگر دستورهای اخلاقی. لازم است والدین تغییرات رفتاری فرزندان را مورد توجه قرار داده و گاهی با خرید هدیه از این پیشرفت او تمجید به عمل آورند.
حضور در جلسات قرآنی به صورت منظم یا پراکنده به همراه خاطرات خوبی که قبل و بعد از جلسات توسط شما ایجاد می شود، می تواند خوشایندی این ارتباط را دو چندان کند.
3- فرزندتان را با متن اصلی قرآن آشنا سازید
برای این کار راه های مختلفی وجود دارد:
- از کتابهای تهیه شده برای کودکان استفاده کنید. مانند مجموعه ای که در مؤسسات قرآنی معتبر همانند«جامعه القرآن» تهیه می شود.
- آیات قران را به زبانی قابل فهم برای فرزندتان نقل کنید. در بیان آیات قرآن،به نیاز کودک و خزانه لغات او و میزان درک وی توجه داشته باشید. ساده ترین روش و ترجمه را با خلاقیت خود بیامیزید و مفهوم را به شیوه ای شیوا و قابل فهم به کودک منتقل کنید.
- از وسایل کمک آموزشی استفاده کنید.مانند فیلم تلاوت های قرآنی خصوصا توسط قاریان کودک و نونهال ، نقاشی های قرآنی که در نمایشگاه های قرآنی به معرض دید گذاشته می شوند یا در مجلات قرآنی ویژه ی کودکان ارائه می گردند، کتاب هایی که در آنها داستان های قرآنی یا پیام های ساده قرآنی مطرح شده اند، گروه های جمع خوانی قرآن و سرود های قرآنی و…
- به فرزندتان کمک کنید تا آیات کاربردی در هر سنی را حفظ کند. کودکان 3تا10 ساله، قدرت حافظه ی بیشتری دارند و بیش از آنکه بفهمند، حفظ می کنند. حفظ این آیات به صورت گنجینه ای درون آنها ذخیره شده و هنگامی که قادر به درک و فهم مطالب باشند، کمک مؤثری به آنها خواهد کرد. در حفظ آیات، میزان علاقه مندی و توانایی کودک تان را لحاظ کنید و از هر گونه تحمیل و اجباری پرهیز نمایید.
4-از تمثیل های دینی یا خود ساخته استفاده کنید
مثال هایی که سمبل پاکی، توانایی، امید به خداوند، تلاش برای کمک به دیگران و دیگر اسوه های موجود در قرآن را معرفی می کنند.
5- از منابع منتشر شده استفاده کنید
این منابع مورد مباحث ایمانی و خداشناسی تهیه شده و از جذابیت لازم برای بچه ها برخوردارند.
6- به روش های خود تنوع دهید
قصه گویی، سؤال کردن، توضیح دادن، با صدای بلند خواندن، سرود خوانی، دعا کردن، تماشای طبیعت، یک نقاشی زیبا در محیطی ساکت و گفت و گو درباره اتفاقات روزانه و پیوند زدن آنها با مسائل قرآنی می توانند سودمند باشند.
7- برای رشد قرآنی فرزندان خود وقت و هزینه صرف کنید
رشد فرزندان در زمینه ی قرآنی، نیازمند توجه بیشتر شما و برنامه ریزی مناسب است. بسنده کردن به فعالیت های کلاسی در زمینه ی قرآن برای کودکان کافی نیست. خود شما می توانید در علاقه مندی به قرآن الگو باشید.
- زمانی که کودکتان شما را مشغول تلاوت قرآن در منزل می بیند یا برای یافتن پاسخ به یکی از سؤالات قرآنی، در حال تلاش مشاهده می کند، عملا نسبت به قرآن نگاه جدی تری خواهد داشت.
- اهتمام و تماشای تلاوت هایی که از شبکه ی قرآن پخش می شود، در کنار تماشای سایر برنامه های تلویزیون، انس به قرآن را برای کودک آسان تر می نماید.
- اشتراک مجلات قرآنی مناسب با سن فرزندتان، می تواند هدیه ای بسیار مناسب برای او و گامی مؤثر در شکل گیری شخصیت قرآنی وی باشد.
- خرید نرم افزارهای قرآنی مناسب با سن فرزندتان، با مشورتی که با مؤسسات تولید نرم افزار خواهید داشت، می تواند در استفاده ی بهینه ی کودکان از رسانه ی جدید و نیز انس با قرآن تأثیرات شگرفی داشته باشد. نرم افزارهایی که به آموزش قرآن و مفاهیم آن می پردازند، سی دی های کارتون که داستان های قرآنی را به نمایش می گذارند و نیز بازی های قرآنی مناسب از این شمار هستند.
- احترام گذاشتن به نوای قرآن، قرار دادن قرآن در بهترین جای منزل، دراز نکردن پا به طرف قرآن، نگهداری آن در محفظه ی مناسب و نیز گذاشتن آن روی رحل به هنگام تلاوت، جنبه های ظاهری احترام به قرآن را آموزش می دهد.
- آشنا ساختن کودکان با قاریان قرآن، فراهم کردن زمینه ی مسابقه ی قرآنی، تشویق به جست و جو در آیات قرآن به صورت مسابقه و نیز بلند خواندن و ترجمه برخی از آیات قرآن به هنگام تلاوت، فضای روانی مناسبی را برای انس با قرآن فراهم می سازد.
- می توانید شبها زمانی که کودکان برای استراحت آماده می شوند، با تلاوت قرآن خودتان یا پخش نوای قرآن از طریق شبکه های تلویزیونی و رادیویی، آرامش معنوی حاصل از قرآن را به فرزندان خود هدیه کنید.
- استعدادهای قرآنی فرزند خود را در زمینه های گوناگون شناسایی کرده و برای شکوفایی آن به اندازه ی دیگر توانایی های کودکت تان برنامه ریزی کنید.
- ارتباط خود را با دوستان و خانواده های قرآنی بیشتر نموده و از این طریق افق روشنی را در اختیار فرزند خود قرار دهید.
- هر گاه فرزند شما با یکی از کودکان موفق در فعالیتهای قرآنی رابطه ی دوستی برقرار نمود، او را در ادامه ی این رابطه و بهره گیری از توانایی های قرآنی دوست خود تشویق نمایید.
- در منزل به مناسبت های مختلف از قرآن، آثار و برکات آن سخن بگویید. به عنوان مثال می توانید به هنگام شروع مسافرت، با توصیه ی فرزندان به خواندن آیت الکرسی آنها را در جریان برکات این آیات قرار دهید.
- فرزندان خود را تشویق کنید تا در مجالس خانوادگی، مسابقات و بازی های قرآنی داشته باشند.

حجاب، آرم جمهوری اسلامی ایران
شما جنس مرغوب را در کادو می پیچید، روی تلویزیون پارچه می اندازید، کتاب قیمتی را جلد می کنید، طلا و جواهرات را ساده در دسترس قرار نمی دهید. بنابراین جلد و حجاب نشانه ارزش است.
خداوند برای چشم که ظریف است و خطرات آن را تهدید می کند حجاب قرار داده. حجاب باعث تمرکز فکر مردان که بخش عمده تولید جامعه به دست آنان است می گردد. در کشورهایی که بی حجاب است نظام خانواده از هم گسسته و آمار طلاق غوغا می کند. اسلام به خاطر حفظ حیا، کرامت و جلال، جلوگیری از تشتت و هوس بازی و گسستن نظام خانواده حجاب را واجب فرموده. باید دانست که حجاب مانع تولید نیست. بزرگ ترین صادرات ایران بعد از نفت، قالی است که تولیدش به دست زنان باحجاب است.
حجاب مانع تحصیل نیست، صدها هزار دانشمند زن در کشور اسلامی ایران شاهد این ادعاست. حجاب آرم جمهوری اسلامی ایران است. دنیا انقلاب اسلامی ایران را با حجاب بانوانش می شناسد و ابرقدرتها از این نشانه پُرارزش انقلاب آنقدر هراس دارند که چند دختر مسلمان را با پوشش اسلامی و حجاب بر سر درس تحمل نمی کنند.
استاد قرائتی

زنده ای؟ هنوز نه
بد جوری زخمی شده بود، رفتم بالای سرش نفس نفس می زد، بهش گفتم: زنده ای؟
گفت: هنوز نه!
خشکم زد.
تازه فهمیدم چقدر دنیامون با هم فرق داره.
اون زنده بودن رو توی شهادت می دید و من …

عمل به علم
امام باقر علیه السلام فرمودند:
مَن عَمِلَ بما یَعلَم عَلَّمَهُ الله ما لَم یَعلَم
هر کس به آنچه که می داند، عمل کند، خداوند آنچه را که نمی داند، به او خواهد آموخت.
بحارالانوار، ج78، ص189

رهنمودهایی از حضرت آیت الله اشتهاردی ره به طلاب جوان
توصیه من به طلاب جوان آن است که تا زمانی حجره نشین هستند، در حجره از حرف های متفرقه و مباحثی که فاقد ارزش علمی و معنوی هست پرهیز کنند، با یکدیگر قرار بگذارند که حرف غیرعلمی نزنند. اگر این گونه شد، شیطان مأیوس می شود.
وظایف طلاب امروزی: محصل باید تصلّب داشته باشد، محکم بایستد تا نتوانند به راحتی او را برگردانند؛ و اگر بزرگان می گویند حوزه باید پاسخ گو باشد معنایش همین است؛ یعنی بایستی اشکالاتی را که بر دین، مذهب، امام معصوم علیه السلام، علما و سایر جهات دینی می کنند، پاسخ دهیم، نه این که با توجیه و در نظر گرفتن مصلحت، به نحوی اشکالات را تأیید کنیم! دشمنان از این طریق می خواهند دین اسلام را تغییر دهند، لذا مسئولیت محصلین این دوره بیشتر از شیخ انصاری ها و ماقبل ایشان است. شرایط امروزی به گونه ای است که طلاب محترم، هر کس در حد خودش باید مطالعاتی داشته باشد و جمله فاطلبوا العلم من مظانه و اقتبسوا من اهله، معنایش همین است.
عدالت واقعی: شما قائم به قسط و عدالت باشید؛ گر چه به ضرر خودتان یا پدر و مادر و اقوام درجه اول باشد. اگر می بینید طرف مقابل حق می گوید، آن را بپذیرید. این روحیه، روحیه ای است که اسلام آن را ایجاد کرده و قبل از اسلام این گونه نبوده است. لذا طبق دستورات اسلام، نباید متعصبات زمان جاهلیت در فرهنگ اسلام رسوخ نماید.
صبر در برابر سختی ها: اگر انسان مقداری گرفتاری دنیوی پیدا کرد، باید تحمل کند. مخصوصاً اهل علم و محصلین محترم در این زمینه باید توجه بیشتری داشته باشند و زندگی عالمان سلف را برای خود الگو قرار دهند. راز این که پس از گذشت سال ها از رحلت عالمان شیعه، هنوز کتاب های آنان تجدید چاپ می شود، این است که آنان برای خدا، هر مشکلی را با جان و دل خریده اند.
اخلاق نیکو: امیر بودن نباید انسان را وادار به جور کند، اگر فرزند حرفی زد باید محترمانه جواب او را داد. مرحوم آیت الله صدر در مدرسه فیضیه مکاسب می گفت، فرزندشان امام موسی صدر که خیلی باهوش و علاقه مند به تحصیل بود، هنگام درس اشکال می کرد، آیت الله صدر می فرمود: توجه بفرمایید عرایض بنده تمام شود، بعد آن چه فرمایش دارید علی الرأس والعین می پذیریم، این معنای اخلاق است.

روش های مؤثر در تقویت رفتار دینی کودکان
پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی به رغم مشخص شدن اهمیت پرورش دینی کودکان، حرکتی یکپارچه و بر اساس پژوهش صورت نگرفته است. بنابراین برنامه ها و محتوای فعلی در این زمینه بسیار نارسا و دارای اشکال هستند. تجربیات موجود و تحقیقات انجام شده در مدارس نشانگر آن است که مسئله آموزش دینی از وضعیت مطلوبی برخوردار نبوده، گاه با تأثیرات مطلوب نیز همراه نگردیده است. همچنین شیوه های غلط در انتقال ارزش ها و آموزش مسائل دینی، سختگیری های بی جا و بیش از حد کودکان را نسبت به مسائل دینی بدبین کرده و اثرات منفی و جبران ناپذیری بر روی نگرش دینی کودکان می گذارد. در این مقاله سعی و تلاش بر آن است تا روش های مؤثر بر تربیت دینی کودکان مورد توجه و تأکید قرار بگیرد.
کودک بر اساس اصل همانندسازی سعی می کند الگویی برای خود انتخاب نموده و بر اساس آن، رفتار خود را شکل دهد. انسان ناگزیر از داشتن الگو است و به نظر می رسد که آیه شریفه ی«لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه» (احزاب32) اشاره به این معنی نیز داشته باشد. در مورد تربیت دینی، الگوی کودکان و نوجوانان در مرحله اول والدین و معلمین ایشان هستند. این خود بحث دیگری است که تفصیل آن مجال دیگری می طلبد.
عوامل مؤثر در تربیت دینی کودکان
مهم ترین عوامل مؤثر در تربیت دینی کودکان عبارتند از اراده، فطرت، دانسته های ارثی دانش آموز(عوامل درونی)، خانواده، مدرسه، گروه دوستان، رسانه های جمعی و مؤسسات فرهنگی و دینی(عوامل بیرونی) که در میان این عوامل نقش کلیدی و اصلی از آن اراده دانش آموز و دانسته های فطری و ارثی اوست. در میان عوامل بیرونی در سالهای اولیه مدرسه، به تربیت خانواده، مدرسه و تلویزیون نقش اصلی را در شکل گیری شخصیت دینی دانش آموز ایفا می کنند. اما به تدریج نقش مدرسه و گروه دوستان پر رنگ تر می شود. رسانه های جمعی دیگر مانند روزنامه ها، کتاب ها، مجلات و جز این ها نقش خود را بیشتر از طریق سایر عوامل تربیتی و نه به صورت مستقیم ایفا می کنند.
روش های تربیت دینی کودکان
کودک، امانتی الهی و ودیعه ای آسمانی است که به پدر و مادر داده شده است. اسلام پدران و مادران را در امر تربیت دینی و اخلاقی فرزندان خویش مسئول می داند. پیامبر اکرم(ص) در این باره می فرماید:«ادّبوا اولادکم فانکم مسئولون». علی(ع) نیز فرموده اند:«اکرموا اولادکم و احسنوا آدابهم». قلب پاک کودک گوهری گرانمایه و نفیس و آیینه ای روشن است که از هر نقش و نگاری خالی است و در عین حال قابلیت پذیرش هر نقشی را دارد. هدایت کودکان جز از طریق پرورش صحیح مذهبی آنان میسر نمی شود. بهتر است آموزش مسائل دینی به صورت«آموزش غیرمستقیم» باشد و هر کودک به تناسب میزان تمایل و توان خویش کشف کند و یاد بگیرد.
تربیت دینی کودک از طریق بازی
پیامبر اسلام(ص) می فرماید:«من کان عنده صبی فلیتصاب له»؛«هر کس در نزدش کودکی است باید رفتارهای متناسب با کودک انجام دهد و خود را به صورت همبازی او درآورد».
هر قدر بتوانیم شیوه های تربیتی کودکان را با بازی و سرگرمی همراه کنیم و جنبه اجبار و تحکم را کاهش دهیم، موفق تر خواهیم بود. در سیره حضرت پیامبر(ص) بزرگداشت کودکان و اهمیت دادن به بازی آنان بسیار چشمگیر است. چنان که بزرگ معلم عالم بشری، سجده خویش را در نماز چندان طولانی می کند که نوادگان عزیزشان بازی اسب سواری خویش را به پایان برسانند.
معلم می تواند نحوه وضو گرفتن را به صورت نمایش و بازی به کودکان آموزش دهد و از کودکان بخواهد که آنان نیز این کار را تکرار کنند. همچنین معلمان می توانند از بازی هایی که جنبه اتحاد و پیروزی، تعاون و همکاری و گذشت و فداکاری دارند استفاده کنند.
تربیت دینی کودکان از طریق ارائه الگو
کودکان همواره کنجکاوانه به محیط اطراف می نگرند و با توجه و دقت خاص رفتارهای کلامی و غیرکلامی بزرگ ترها به خصوص پدر و مادر خود را در شرایط و موقعیت های مختلف مشاهده می کنند و از آن سرمشق می گیرند. در فرایند شکل گیری شخصیت کودکان، بیشترین نقش بر عهده الگوهای رفتاری است؛ چرا که یادگیری، احساس رفتار آدمی را تشکیل می دهد. یادگیری های غیرمستقیم، ضمنی یا مشاهده ای، پایدارترین و مؤثرترین یادگیری ها محسوب می شود. هر قدر الگوهای رفتاری در نظر کودکان از شخصیت محبوب تری برخوردار باشند، رفتارهای کلامی و غیرکلامی آنان بیشتر مورد توجه کودکان قرار می گیرند.
اهمیت نقش الگویی معلم نیز در تحقیقات جدید مورد تأیید قرار گرفته است. یک بررسی علمی در این رابطه نشان داد که قریب 35 درصد کودکان در هفت سال دوم زندگی دوست دارند همچون معلم خود باشند. معلم در کلاس برای دانش آموزان خود نقش امامت دارد. بر اساس فرمایش علی(ع) یکی از وظایف عمده او این است که قبل از آن که به تعلیم دیگران بپردازد و قبل از آن که با زبانش ادب کند با سیره عملی اش آن ها را تأدیب کند؛ چون کسی که معلم و ادب کننده خویش است به احترام سزاوارتر است از کسی که معلم و مربی مردم است.
تربیت دینی کودکان از طریق خواندن شعرها و متون آهنگین و شاد
از آن جایی که شعر از صدای کلمات، ترکیبی موزون می سازد، کودکان از گوش دادن به آن لذت می برند. شعرخوانی در کلاس، اغلب باعث علاقه مندی کودکان به صدای کلمات می شود. کودکان را باید به بازی با کلمات تشویق کرد و اشعار را با صدای بلند خواند تا قافیه و وزن آن واضح تر باشند.
روش تربیتی عادت
عادت، یکی از روش های تربیتی است که از آغازین روزهای توجه به ضرورت تربیت کودک، به عنوان شناخته شده ترین و علمی ترین روش، مورد استفاده همه ی اقوام و ملل بوده و برخی معتقدند شاکله اصلی رفتار انسان را تشکیل می دهد. ابن مسکویه می گوید: عادت حالتی است در روان انسان که او را به انجام عمل بدون نیاز به اندیشه و تأمل سوق می دهد.
ویلیام جیمز روانشناس معروف آمریکایی، بر این باور است که 99درصد از آنچه می کنیم عادت است. امام علی(ع) نیز می فرماید: عادت طبیعت ثانوی آدمی است.
تربیت دینی با استفاده از مراسم دینی
بخشی از عوامل تثبیت و تنفیذ نگرش دینی در کودک، مربوط به اموری است که به چشم و گوش خوش آید و برنامه های مربوط به مراسم دینی، آوای قرآن، سروده های اسلامی در این زمینه بسیار مؤثر هستند. با این حساب ما باید به مراسم مذهبی ارج بنهیم و ببینیم در خانه و مدرسه و اجتماع برای برگزاری مراسم نماز، قرائت قرآن، اعیاد مذهبی و عزاداری ها چه برنامه هایی داریم.
مراسم مذهبی را گیرا و جذاب کنید، آن چنان که آدمی رغبت کند در آن حضور یابد و در برنامه شرکت کند، یا ساعاتی در آن محل بنشیند و قرار گیرد. مثلاً محل برگزاری نماز را زیباتر کنید؛ حتّی می ارزد که محل نماز را معطر کنید. محل وضو، جای نماز، نمازخانه و اطراف آن را تمیز کنید، آن محل را از نظر گرما و سرما در تابستان و زمستان متعادل کنید تا کودکان در آن جا رنج و زحمت نبرند یا در پی آن نباشند که زودتر از مراسم بگریزند. در کل فراموش نکنید که ظاهر و آرایش ظاهر در باطن مؤثر است و برعکس.
همچنین یکی از عوامل مؤثر در ایجاد انگیزه های اخلاقی و رشد و پویایی دانش آموزان امر نورانی برپایی نماز در مدارس است. آمار و تحقیقات نشان می دهد مدارسی که در زمینه بالا بردن انگیزه های برگزاری نماز جماعت در دانش آموزان موفق بوده اند، زمینه های علاقه مندی و تحقق تربیت دینی را در دانش آموزان افزایش داده اند.
تربیت دینی با استفاده از مساجد
اولین جایگاهی که به منظور عبادت خدای یکتا و تجمع مسلمین ایجاد شد، مسجد بود. از صدر اسلام تاکنون مساجد در تعلیم و تربیت، رفع گرفتاری ها و سایر امور مربوط به مسلمین نقش برجسته و مفید داشته است. حضور در مساجد و شرکت در نماز جماعت، به کودکان و نوجوانان، توکل به خدا و اعتماد به نفس می دهد و از آنان افرادی مقیّد به نظم و ترتیب، اطاعت از پیشوا، و مطیع در امور اجتماع می سازد. دعاهایی که بعد از نماز خوانده می شود، اثرات مفیدی بر کودکان و نوجوانان دارد. علاوه بر برگزاری نماز و دعا، در حاشیه مساجد تشکیلات و کارهای مفید و عام المنفعه ای از قبیل: صندوق های قرض الحسنه، رسیدگی به امور ایتام و مستمندان، ایجاد کتابخانه، نمایش فیلم، اردوهای تربیتی- مذهبی و … برگزار می شود که هر یک به نوبه خود اثرات مفیدی در تربیت دینی و اجتماعی کودکان و نوجوانان دارد.
روش تجربه زندگی
این رویکرد بر برخورداری از روحیه مذهبی در انجام تکالیف و وظایف مطلوب در زندگی تأکید دارد. تحقیقات نشان می دهد که نتایج این روش به مراتب در مقایسه با روش های دیگر مطلوب تر و در بالا بردن رغبت و انگیزه دینداری در کودکان و نوجوانان نوید بخش تر است. هدف اصلی در این روش، کمک به کودکان در نیل به رشد اخلاقی و معنوی در کلیه روابط خویش در زندگی است.
این روش شامل رابطه فرد با خدا، با جهان، با انسان های دیگر و با خود است. در این روش، مربیان و معلمان کار آزموده، با برنامه های متنوع و چالش برانگیز فعالیت هایی انجام می دهند که از طریق آن ها کودکان و نوجوانان بتواندد عقاید خود را درباره دین پرورش دهند. در همه ی این فعالیت ها، کانون توجه و علاقه تاریخچه حیات و جهان و بحث درباره اصل و تکامل زندگی است.
این روش با تأکید بر رشد اخلاقی و معنوی و درک و یادگیری مفاهیم دینی از طریق تجارب ویژه با کشفیات جدیدتر درباره تکامل آرمان های کودکان هماهنگی دارد. یافته های تحقیقاتی نشان می دهد که رویکرد آموزش دینی از طریق فعالیت ها و عملکردهای فرد دارای این فایده است که رغبت و گرایش دینی را در کودکان برمی انگیزد و افزون بر آن احتمال حفظ و تداوم این رغبت و عمل به دستورات دینی در کلیه فرآیند رشد و بزرگسالی را به همراه دارد».
روش تربیتی عفو
بر اساس طبیعت انسانی، هر شخصی ممکن است در یکی از مقاطع زندگی خودش مرتکب کار خلاف یا خطایی شود. به محض این که اولین خطا از کودک صادر شد مربی نباید فوراً در صدد مجازات او برآید، بلکه شاید در بسیاری از موارد، حتّی پس از ظهور خطا از متربی، اگر او را ببخشد، این بخشش سنجیده و حساب شده، ممکن است کودک را به سوی ارزش های اسلامی جذب کند. در قرآن به این شیوه تربیتی توجه زیادی شده است. در سوره شوری، قرآن کریم می فرماید:«هر رنج و مصیبتی که به شما می رسد نتیجه کار بد شماست.» نکته تربیتی بسیار جالب دیگر درباره عفو آن که عفو را هنگام قدرت، بهترین نوع عفو می دانند.