قرائت قرآن به سه دسته تقسیم می گردد: الف) قرائت واجب، و آن دارای چهار مورد است:

1- در نمازها که نمازگزار باید در رکعت اول و دوم حمد و سوره بخواند، حمد و سوره بخشی از قرآن است. البته در نماز جماعت، امام جماعت عهده دار قرائت قرآن(حمد و سوره) می شود.

2- چنان چه شخصی نذر کند یا با خداوند عهد ببندد، یا قسم بخورد قرآن تلاوت نماید؛ که موظف است به نذر و عهد و قسم خود عمل نماید.

3- کسی که اجیر شده برای تلاوت قرآن؛ که باید طبق قرار منعقد شده عمل نماید.

4- خطیب جمعه؛ که در هر یک از دو خطبه باید یک سوره کوچک از قرآن بخواند.

ب) قرائت حرام، و آن در موردی است که جنب یا حائض یا نفساء بخواهد یکی از سوره های عزیمت را بخواند.

ج) قرائت مستحب، و آن در غیر موارد وجوب و حرام می باشد.

سؤال: فقها در برخی موارد قرآن خواندن را مکروه دانسته اند، مانند قرآن خواندن در رکوع، سجده، تشهد، و برای جنب و حائض و نفساء بیش از هفت آیه در غیر سور عزائم و نیز خواندن سوره توحید با یک نفس. اینک سؤال این است که معنی کراهت در این موارد چیست؟

پاسخ: کراهت در عبادات، به معنی«اقلیت ثواب» است، نه این که مانند مکروهات دیگر باشد که ترک آن بهتر است. بنابراین در غیر مورد واجب و حرام، تلاوت قرآن مستحب است، گرچه در برخی از موارد، ثواب آن کمتر می باشد.

حجه الاسلام و المسلمین سید جعفر ربانی/افق حوزه/18خرداد 1392

حضرت امام جعفر صادق علیه السلام:

ما ضعف بدن عمّا قویت علیه النّیّه

هیچ بدنی از تحمل آن چه نیت توان آن را داشته باشد، ناتوان نشده است.

من لا یحضره الفقیه/4/376

آقای هاشمی رفسنجانی می گوید:

من نسبت به حضرت امام خمینی(ره) روی بازتری داشتم و مسائل را بی پرده با ایشان مطرح می کردم. یک روز که خصوصی خدمت معظم له رسیده بودم، بی پرده در مورد قائم مقامی رهبری و مشکلاتی که احتمالاً پیدا می شود، صحبت کردم. حضرت امام(ره) در آن جلسه به من فرمود:«شما در بن بست نخواهید بود، آقای خامنه ای در میان شما هست؛ چرا خودتان نمی دانید؟!». این جلسه مربوط به اواخر عمر حضرت امام است»(این جلسه سخنانی دیگر دارد که در ذیل نظر آقای هاشمی در ادامه می آید).

آقای هاشمی این حکایت را این گونه نیز نقل کرده است: در جلسه ای که با حضور رؤسای سه قوه و برخی از آقایان، خدمت امام رسیده و نگرانی خود را از خلاأ رهبری بعد از عزل آقای منتظری توسط ایشان ابراز کردیم، امام(ره)فرمودند:«خلاأ رهبری پیش نمی آید، شما آدم دارید». گفتیم: چه کسی؟ ایشان در حضور آقای خامنه ای فرمودند:«همین آقای خامنه ای» که بعد از آن، آقای خامنه ای خدمت امام عرض کردند که از آقایان شرعاً تعهد و قول بگیرد که این مطالب را بیرون نبرند و به کسی نگویند.

بعدها در جلسه ای که تنهایی خدمت امام رسیدم، مطالب خود را با صراحت بیشتر بیان کرده و گفتم: آقا با وضعیت به وجود آمده، درباره رهبری چه کنیم؟ ما که کسی را نداریم و… حضرت امام(ره) فرمودند:«با وجود آقای خامنه ای، چرا این قدر تردید به خود راه می دهید؟»

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم:

من سره أن یستجیب الله له عند الشدائد و الکرب فلیکثر الدعاء فی الرخاء

هر که دوست دارد خداوند هنگام سختی و مصیبت، دعای وی را اجابت کند هنگام گشایش، بسیار دعا کند.

نهج الفصاحه/770

جوانک شاگرد بزاز، بی خبر از دامی که در راهش گسترده شده است به کار روزانه اش مشغول بود و  نمی دانست این زن زیبا و متشخّص که به بهانه ی خرید پارچه به مغازه ی آنها رفت و آمد می کند، عاشق و دلباخته ی اوست و در قلبش طوفانی از عشق و هوس و تمنا برپاست.

روزی زن به مغازه آمد و دستور سفارش مقدار زیادی جنس بزازی داد. آن گاه به عذر این که قادر به حمل آن ها نیست و پول هم همراه ندارد، گفت:«پارچه ها را بدهید این جوان بیاورد و در خانه به من تحویل دهد و پول آن ها را بگیرد».

مقدمات کار قبلاً از طرف زن فراهم شده بود. خانه از اغیار خالی بود. جز چند کنیز اهل سرّ، کسی در خانه نبود. محمّد بن سیرین که جوان زیبایی بود، پارچه ها را به دوش گرفت و همراه آن زن آمد.تا داخل خانه شد، در از پشت بسته شد. ابن سیرین در یک لحظه فهمید که دامی برایش گسترده شده است. سعی کرد با موعظه و نصیحت  و خواهش و التماس، خانم را منصرف کند، اما کارساز نبود. زن هوسباز، عشق سوزان خود را برای او شرح داد و گفت:«من خریدار اجناس شما نبودم، خریدار تو بودم». ابن سیرین دوباره زبان به نصیحت و موعظه گشود و از خدا و قیامت سخن گفت، در دل زن اثر نکرد. التماس و خواهش کرد، باز فایده نبخشید. زن گفت چاره ای نیست، باید کام مرا برآوری و همین که دید ابن سیرین در عقیده ی خود پافشاری می کند، او را تهدید کرد، گفت:«اگر به عشق من احترام نگذاری و مرا کامیاب نسازی، الآن فریاد می کشم و می گویم این جوان نسبت به من قصد سوء دارد. آن گاه معلوم است که چه بر سر تو خواهد آمد».

ابن سیرین هراسان شد. از طرفی، ایمان و عقیده و تقوا به او فرمان می داد که عفت و پاک دامنی خود را حفظ کند و از طرف دیگر، سر باز زدن از تمنای آن زن به قیمت جان و آبرو و همه چیزش تمام می شد.

چاره ای جز اظهار تسلیم ندید؛ اما فکری مثل برق از خاطرش گذشت. و با خود گفت باید کاری کنم که عشق این زن تبدیل به نفرت شود و خودش از من دست بردارد. اگر بخواهم دامن تقوا را از آلودگی حفظ کنم، باید یک لحظه آلودگی ظاهر را تحمل کنم.به بهانه ی قضای حاجت از اتاق بیرون رفت، با بدن و لباس آلوده برگشت و به طرف زن آمد. تا چشم آن زن به او افتاد، روی در هم کشید و فوراً او را از منزل بیرون کرد.

بدین ترتیب، ابن سیرین با استمداد از خداوند متعال، خود را با یک لحظه آلودگی ظاهری، برای همیشه از آلودگی معنوی نجات داد. خداوند به سبب این عملِ عفیفانه ی او، علم تعبیر خواب را به او آموخت و او در این علم به مقامی رسید که پس از معصومان علیهم السلام، هیچ کس بدان نرسید.

کسب رضایت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

انسان های عفیف همواره مورد توجه اولیای الهی، به ویژه وجود مقدس حضرت مهدی(عج)، قرار می گیرند. زیرا آنان را خدا دوست دارد و رضایت امام زمان(عج) هم در کسب رضایت خداوند متعال است.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الحَیِیَّ الحَلیمَ العَفیفَ المُتَعَفِّف

خدا شخص با حیای خویشتن دار، عفیف و با مناعت را- که از مردم تقاضای کمک نمی کند- دوست دارد.

بنابراین عفت پیشگان، بی تردید محبوب دل حضرت ولی عصر(عج) خواهند بود. ماجرای زیر شاهدی بر این مدعاست:

آیت الله سید باقر مجتهد سیستانی، پدر آیت الله سید علی سیستانی، برای آن که به محضر امام زمان(عج) شرفیاب شود، ختم زیارت عاشورا را در چهل جمعه، هر هفته در مسجدی از مساجد شهر مشهد آغاز می کند. ایشان فرمود: در یکی از جمعه های آخرین، ناگهان شعاع نوری را مشاهده کردم که از خانه ی نزدیک آن مسجدی که من در آن مشغول به زیارت عاشورا بودم می تابید. حال عجیبی به من دست داد، از جای برخاستم و به دنبال آن نور به آن خانه رفتم خانه ی کوچک و فقیرانه ای بود. از درون خانه، نور خیره کننده ی می تابید.

در زدم. وقتی در را باز کردند، مشاهده کردم وجود مقدس حضرت ولیّ عصر امام زمان(عج) در یکی از اتاق های آن خانه تشریف دارد و در آن اتاق جنازه ای را مشاهده کردم که پارچه ای سفید به روی آن کشیده بودند. وقتی من وارد شدم و با شوق تمام و اشک ریزان به آقا سلام کردم، حضرت به من فرمود: چرا این گونه دنبال من می گردی و رنج ها را متحمّل می شوی؟ مثل این باشید(اشاره به آن جنازه کردند) تا من دنبال شما بیایم! بعد فرمودند: این بانویی است که در دوره ی بی حجابی(رضاخان پهلوی) هفت سال از خانه بیرون نیامد تا نامحرم او را نبیند!

راز جهش، مبدأ تحوّل و نقطه ی عطف در زندگی شیخ رجبعلی خیّاط، ماجرایی بسیار تکان دهنده، عبرت انگیز و آموزنده است که ریشه در عفاف دارد. برای او در آغازین روزهای جوانی، داستانی شبیه داستان حضرت یوسف علیه السلام اتّفاق می افتد. این واقعه و آنچه پس از آن برای شیخ پیش آمد، نمونه ای از توحید تجربی است… آیت ااه سیّد محمّد هادی میلانی(ره) می گوید: به شیخ عنایت ویژه ای شده و آن به خاطر کفّ نفسی بوده که در ایّام جوانی به عمل آورده است. فرزند آیت الله میلانی، این واقعه را از زبان شیخ، چنین نقل می کند: در ایّام جوانی، دختری رعنا و زیبا از بستگان، دلباخته ی من شد و سرانجام در خانه ای خلوت، مرا به دام انداخت. با خود گفتم:«رجبعلی! خدا می تواند تو را خیلی امتحان کند. بیا یک بار تو خدا را امتحان کن و از این حرام آماده و لذّت بخش به خاطرِ خدا صرفِ نظر کن». سپس به خداوند عرضه داشتم:«خدایا! من این گناه را برای تو ترک می کنم، تو هم مرا برای خودت تربیت کن».

او دلیرانه، همچون یوسف علیه السلام در برابر گناه مقاومت می کند و از آلوده شدنِ دامن به گناه اجتناب می ورزد و به سرعت از دام خطر می گریزد. این کفّ نفس و پرهیز از گناه، موجب بصیرت و بینایی معنوی او می گردد.

و علی الباب الثالث مکتوب: لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله، لکلّ شیء حیله و حیله الصحه فی الدنیا أربع خصال:(حدیث معراجیه)

1- قله الکلام        2- قله المنام       3- قله المشی      4- قله الطعام

1- قله الکلام: در این بحث می توان به مباحث مربوط به زبان(آفات، راه حل ها و محسّنات) و مباحث مربوط به محتوای کلام(حق و باطل) و شیوه ی ادای کلام(نیکو و جدل) اشاره کرد.

قال علی علیه السلام:«من کثُر کلامه کثر خطاؤه و من کثر خطاؤه قلّ حیاؤه و من قلّ حیاؤه قل ورعه و من قلّ ورعه مات قلبه و من مات قلبه دخل النار».

2- قله االمنام:در این بحث نیز می توان به تعریف خواب و مشابهت آن با مرگ، آثار کم خوابی و خواب زیاد و تعبیر خواب اشاره کرد. شیخ بهائی غفلت و محرومیت را از آثار خواب زیاد می شمارد.

خواب زیاد موجب فقر قیامت: قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:«ایّاکم و کثره النوم فانّ کثره النوم یدع صاحبه فقیراً یوم القیامه».

خواب زیاد موجب بغض الهی: قال الباقر علیه السلام:«قال موسی علیه السلام یا رب أی عبادک أبغض الیک؟ قال: جیفه باللیل و بطّال بالنهار.»

3- قله المشی: از آن جا که دنیا – به تعبیر روایات- مزرعه ای برای آخرت است و بازاری برای تجارت، و آخرت هدف می باشد. چنانچه تلاش انسان تنها به هدف دنیا باشد مذموم و چنان چه به هدف تأمین سعادت دنیا و آخرت باشد ممدوح است.

امام مجتبی علیه السلام در تمیز بین مؤمن و کافر همین دو نوع تلاش را متذکر می شود که:«فان المؤمن یتزوّد و الکافر یتمتّع».

4- قله الطعام: در این بحث می توان به چگونه خوردن، چه وقت خوردن و چه مقدار خوردن اشاره کرد و آثار سوء پُرخوری و محسّنات کم خوری را مورد اشاره قرار داد. به عنوان مثال مضمون روایات است که شکم پرستی منشأ همه امراض است و ریشه خیلی از گناهان می باشد و در مقابل، کنترل شکم زمینه ساز کنترل هوای نفس است و درمان همه دردها می باشد.

امام صادق علیه السلام خطاب به شیعیان فرمود:

الف) همواره زینت و افتخار ما باشید نه مایه سرافکندگی ما

ب) با کلام نیکو با مردم صحبت کنید.

ج) زبانتان را از حرف زیادی و کلام زشت حفظ کنید.

در روایتی از امام حسن عسکری علیه السلام وارد شده که چهار شرط برای شیعه بودن ذکر فرمودند:

ورع- راست گویی- ادای امانت- اخلاق خوب

قُل لِلمُؤمِنینَ یَغُضُّوا مِن أَبصارِهِم وَ یَحفَظُوا فُرُوجَهُم ذلِکَ أَزکی لَهُم إِنَّ اللهَ خَبیرٌ بِما یَصنَعُونَ.

نور،30

به مردان مؤمن بگو: از بعضی نگاه های خود(نگاه های غیر مجاز) چشم پوشی کنند و دامن خود را حفظ نمایند. این برای پاک تر ماندن آنان بهتر است. خداوند به آنچه انجام می دهند آگاه است.

* حضرت علی علیه السلام فرمود:«لکم نَظَره الی المرئه فلا تتّبعوها بنَظره اُخری و احذروا الفته» نگاه اوّل مانعی ندارد؛ ولی ادامه ی نگاه اشکال دارد؛ زیرا سبب فتنه می شود.

* در حدیثی می خوانیم: تمام چشم ها در قیامت گریان است مگر سه چشم: چشمی که از ترس خدا بگرید و چشمی که از گناه بسته شود و چشمی  که در راه خدا بیدار بماند.

* در «صحیح بخاری» می خوانیم که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: جلو راه مردم ننشینید. مردم گفتند: ما ناچاریم از نشستن. فرمود: پس حقّ آن را ادا کنید. پرسید: حقّ آن چیست؟ فرمود:«غَضَّ البَصر و کَفَّ الاَذی و رَدّ السلام و الامر بالمعروف و النهی عن المنکر» ترک چشم چرانی و مردم آزاری، جواب دادن به سلام دیگران، امر به معروف و نهی از منکر.

* حضرت عیسی علیه السلام فرمود: از نگاه به نامحرم بپرهیزید که بذر شهوت را در دل می نشاند و همین  برای دچار شدن انسان به فتنه کافی است.

* حضرت علی علیه السلام فرمود: «العَین رائِدُ القلب» چشم، دل را به دنبال خود می کشد.«العَین مَصائد الشیطان» چشم، قلّاب شیطان و چشم پوشی بهترین راه دوری از شهوات است.

* پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «النَظَرَ سَهم مسموم مِن سهام ابلیس فَمَن تَرکَها خَوفاً من الله اعطاه الله ایماناً یَجِد حلاوه فی قلبه» نگاه بَد تیری از تیرهای مسموم شیطان است که هر کس از ترس خدا چشم خود را فرو بندد خداوند به او ایمانی می دهد که از درون خویش شیرینی و مزه ی آن را احساس می کند.

* پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: هر کس چشم خود را از حرام پُر کند، در قیامت چشم او از آتش پُر خواهد شد مگر اینکه توبه کند.

امام صادق علیه السلام درباره ی نگاه مجاز به زن نامحرم فرمود:«الوَجه و الکَفَّین و القَدمَین» یعنی نگاه به صورت و کف دست ها و روی پاها جایز است.(لکن بدون شهوت)