وَ قالَ عَلَيْهِ السَّلامُ:  يَغْلِبُ الْمِقْدارُ عَلَى التَّقْديرِ حَتّى

و آن حضرت فرمود: مقدّرات بر تدبير غالب آيند تا بدان جا كه گاهى

تَكُونَ الاْفَةُ فِى التَّدْبيرِ.

آفت آدمى به تدبير خود اوست.

[وَ قَدْ مَضى هذَا الْمَعْنى فيما تَقَدَّمَ بِرِوايَة تُخالِفُ هذِهِ الاَْلْفاظَ.]

اين معنا در گذشته (شماره 16) به روايتى با الفاظ ديگر گذشت.

جریمه کردن خود

مرحوم آیت الله سید مصطفی صفائی خوانساري، از شاگردان مرحوم آیت الله

بروجردي، نقل میکند که مرحوم آیت الله بروجردي عصرها در مسجد عشق علی

درس خارج فقه میدادند. یک روز یکی از شاگردان ایشان به نام شیخ علی چاپلقی،

سر درس اشکال کرد و بر اشکال خود پافشاري نمود. مرحوم آیت الله بروجردي قدري

تند شدند و شیخ علی چاپلقی ساکت شد. درس تمام شد و همه متفرق شدند.

مرحوم آیت الله صفائی میفرمودند: اول شب در منزل نماز مغرب را خواندم. دیدم در

میزنند. در را باز کردم. دیدم خادم مرحوم آیت الله بروجردي آمده و میگوید: آیت الله

بروجردي از وقتی که از درس برگشتند ناراحتاند، به حدي که نتوانستند مطالعه

کنند، یا نماز بخوانند. بنده را فرستاند تا با شما به منزل آقا چاپلقی برویم.

ادامه »

شناخت ارج و مقام حلم

مطالعه در فضیلت و ارزش حلم و بردباري و نظر به آثار بسیار بلندي که حلم ورزیدن

و فرو نشاندن خشم و غضب دارد و شناخت پاداش بزرگی که خداوند براي انسانهاي

حلیم و بردبار بیان فرموده است، خود میتواند از عوامل بسیار مهم براي مهار غضب

باشد. حلم و بردباري آنقدر ارزشمند است که پیامبر خدا(ص) فرمودند:

فَقَد کادَ الحَلیمُ اَنْ یَکونَ نَبِیّاً؛ به راستی نزدیک است که انسان حلیم پیامبر شود.

یعنی انسان حلیم در افق پیامبران است. اینقدر حلم ارج و مقام دارد! کسی که بتواند

در برابر غضب خودش حلم بورزد، محبوب و مورد نظر امام زمان(ع) خواهد شد.

ادامه »

تمرین و تلاش

باید براي فرو نشاندن خشم و غضب تمرین کرد. باید تلاش کنیم تا بتوانیم به راحتی آن را

مهار و کنترل کنیم. انسانی که عصبانی و تند مزاج است، هیچگاه نگوید من دیگر درست

نمیشوم. این حرف غلطی است. کسی که با غضب و تند مزاجیاش مبارزه میکند، نسبت

به کسی که سجیهاش نرمی است، ارزشمندتر است. باید به مرور زمان با این خصلت

شیطانی مبارزه کرد.

اگر در روز چهار مرتبه عصبانی میشود، سعی کند تا سه مرتبه شود و کم کم آن را برطرف

سازد. چند بار که تمرین کرد، کم کم حلم و بردبارياش بیشتر خواهد شد.

سکوت در برابر خشمگین

یکی از شگردهایی که میتوان در برابر کسی که خشمگین است، به کار برد و او را

آرام ساخت، این است که انسان سکوت کند و بگذارد ناراحتی اش را خالی کند.

مرحوم حاج سید هاشم حداد از اولیاي الهی بود. خانم ایشان از عشایر عرب بود.

یکی از بزرگان میفرمود: ما در محضر آقاي حداد نشسته بودیم. ناگهان دیدیم خانم

ایشان آمد و با تندي و عصبانیت و پرخاشگري گفت: چرا چنین و چنان کردي؟ و در

برابر ما میهمانها یک مشت بر سر مرحوم آقاي حداد زد که عمامه اش روي صورتش

آمد. ایشان هم تبسم میکرد. گفتیم: اجازه میدهید ادبش کنیم؟ فرمود: نه.

عقده هایش را خالی کرد. سبک شد. الآن میرود. ما هم چیزمان نشده است.

یعنی چیزهایی هم که گفت به ما نخورده است. عمامه مان را هم درست میکنیم.

وضو گرفتن

پیامبر خدا(ص) در روایتی راهکار دیگري براي فرو نشاندن خشم و غضب بیان فرموده اند:

اِنَّ الغَضبَ مِنَ الشَّیطانِ وَ اَنَّ الشَّیطان خُلِقَ مِنَ النّارِ وَ اِنّما یُطفِئُ النّارَ الْماءُ فَاِذا غَضِبَ

اَحَدُکُمْ فَلْیَتَوَضَّأْ؛ خشم و غضب از شیطان است و شیطان از آتش خلق شده است. و

فقط آب آتش را خاموش میکند. بنابراین، هرگاه کسی از شما خشمگین شد، حتماً وضو

بگیرد.

تغییر مکان

تغییر مکان یکی دیگر از راههاي رهایی از دام غضب است. و این خود یکی از توصیه ها و

رهنمودهاي شیطان است. شیطان گاهی نصیحتهایی هم دارد. در ضن نصیحتهاي خود

به حضرت موسی(ع) میگوید:

اِذَا اسْتَوْلی عَلَیْکَ الْغَضَبُ فَغَیِّرْ مَکانَکَ وَ اِلّا اَلْقَیْتُکَ فِی الْفِتْنَۀِ؛ هنگامی که خشم بر تو

چیره شد، مکان خود را تغییر ده وگرنه تو را  در فتنه میاندازم.

تغییر وضعیت

تغییر وضعیت دادن یکی از راههاي فروکش کردن خشم و غضب است. حتی خوردن

آب که در میان مردم معمول است و در روایات هم آمده است، به آرام شدن انسان

خشم آلود کمک میکند.

از امام صادق(ع) چنین روایت شده است:

فَایُّما رَجُلٍ غَضِبَ عَلی قَوْمٍ وَ هو قائِمٌ فَلْیَجْلِسْ فَاِنَّهُ سَیَذْهَبُ عَنْهُ رِجْسُ الشَّیْطانِ

وَ اِنْ جالِساً فَلْیَقُمْ وَ اَیُّما رَجُلٍ غَضِبَ عَلی ذي رَحِمٍ فَلْیَقُمْ اِلَیْهِ وَلْیَدُنْ مِنْهُ وَلْیَمَسُّهُ

فَاِنَّ الرَّحِمَ اَذا مَسَّتِ الرَّحِمَ سَکَنَتْ؛ هر کس بر گروهی غضب کرد، اگر ایستاده است،

بنشیند که این تغییر وضعیت، پلیدي شیطان را از او دور میسازد. و اگر نشسته است،

بایستد. و هر کس بر رَحِم و خویشان خود غضب کرد، به سوي او برود، به او نزدیک

شود و او را مس کند که اگر رحم خود را مس کند، آرام گردد.

کم کردن حساسیتها

براي دوري از غضب باید حساسیتها را کم کرد. از چیزهایی که انسان به آن حساس است،

باید دوري کرد تا موجبات خشم و غضب فراهم نگردد. اگر میداند در فلان جا برود یا با فلان

کس رو به رو شود خشم و غضبش طلوع میکند، نباید برود.

کوچک شمردن خود

تفکر در عظمت خداوند و کوچکی و ضعف خودمان در مهار نفس بسیار تأثیر گذار است.

باید بدانیم ما فقیر و درماندهایم. از خودمان چیزي نداریم. به یک نَفَس بندیم.

امیرالمؤمنین(ع) در شمار صفات اهل ایمان فرمودند:

المُؤمِنُ … اَوْسَعُ شَیءٍ صَدْراً وَ اَذَلُّ شَیءٍ نَفْساً یَکَرهُ الرَّفْعَۀَ؛ مؤمن سینه اش از هر

چیز گشاده تر و نفس او از هر چیز خوارتر است.

برتري جستن را خوش نمیدارد.

اگر نفس خودمان را کوچک و ذلیل بشماریم، در برابر بندگان خدا غضب و داد و بیداد

نمیکنیم، همانطور که در برابر بزرگان خودمان را جمع میکنیم.

ریشۀ غضب، تکبر و غرور و انانیت و خودخواهی است. حواریون حضرت عیسی(ع) از

ایشان پرسیدند :« و ما بَدْءُ الغَضَبِ؛ منشأ  غضب چیست ؟ » فرمود : « اَلْکِبْرُ وَ التَّجَبُّرُ

وَ مَحْقِرَةُ النّاسِ؛ تکبر و خود برتر بینی و سرکشی و کوچک شمردن مردم »

کسی که خودش را در برابر خدا و بندگان او ناچیز میبیند، دیگر غضب نمیکند. وقتی

انسان خودش را برتر و بالاتر از دیگران ببیند، خودش را از همسر و فرزندانش برتر بداند،

فرمان میدهد، داد و بیداد راه میاندازد، تندي میکند که چرا اینچنین کردي و اینچنین

نکردي؟

ادامه »