از امام مجتبی علیه السلام پرسیدند: چگونه است هر سائلی که بر درِ خانه شما می آید، ناامیدش بر نمی گردانید؟
کمک و دستگیری از مستمندان، سالخوردگان و فقرا از سوی آن حضرت، در دوران حاکمیت امیرالمؤمنین علیه السلام و حکومت خود در کوفه و مدینه و بعد از آن به دو صورت انجام می گرفت:
الف- کمک های مستمر و همیشگی که شامل شالمندان، ایتام، خانواده های شهدا، اصحاب صفّه و… می شد در چهار چوب منظمی به صورت ماهیانه انجام می گرفت. گویا آنان حقوق بگیران دائمی از خاندان اهل بیت علیهم السلام بودند که بخش عمده ای از موقوفات و صدقات رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و امیرمؤمنان علیه السلام و فاطمه اطهر سلام الله علیها و اموال شخصی حضرت مجتبی علیه السلام به این امر اختصاص می یافت. امام حسن علیه السلام پیش از آن از سوی پدر بر این کار بزرگ انتخاب و منصوب شده بود و بعد همچنان ادامه یافت.
ب- کمک های مقطعی آن حضرت به فقرا، بیچارگان و مساکین در همه فراز و نشیب های زندگی. این کمک ها به طوری زیاد بود که بخشش و دستگیری آن ها زبانزد عموم مردم شده بود.
از امام مجتبی علیه السلام پرسیدند: چگونه است هر سائلی که بر درِ خانه شما می آید، ناامیدش بر نمی گردانید؟
حضرت فرمود: من هم نیازمند و محتاجی هستم به درگاه خداوند متعال که دوست ندارم او مرا دست خالی برگرداند، خداوندی که نعمت هایش را بر ما ارزانی داشته، هرگز نمی خواهد بندگانش را محروم کنم، می ترسم اگر سائلی را رد کنم، او هم مرا دست خالی برگرداند.
«آن گاه که محتاجی به من روی آورد، به او خوش آمد و آفرین می گویم که بخشش به او بر من به سرعت واجب گردیده؛ او با اظهار نیازمندی اش بر من و امثال من تفضّلی کرده و بهترین روزهای افراد جوانمرد هنگامی است که مورد سؤال واقع شوند.»
موارد دستگیری امام مجتبی علیه السلام از فقرا و درماندگان بسیار است که در اینجا به سه نمونه از آن اکتفا می کنیم:
الف. کنیزی از کنیزان آن حضرت دسته گلی را به عنوان هدیه خدمتش آورد و آن حضرت هدیه را گرفت و فرمود:«أنتِ حُرَّهٌ لِوَجهِ اللهِ؛ تو در راه خدا آزادی.»
«أنس» بر این کار خُرده گرفت و امام علیه السلام در پاسخ به اشکال و انتقاد او فرمود:«أَدَّبَنَا اللهُ فَقالَ تَعالی» وَ اِذا حُیّیتُم بِتَحِیَّهٍ فَحَیُّوا بِأحسَنَ مِنها»(نساء/86)، وَ کانَ أحسَنَ مِنها اِعتاقُها(بحارالانوار، ج43، ص343، ح15)؛ خداوند اخلاق و آداب اجتماعی را به ما آموخته و فرموده است:« آن گاه که بر شما تحنیت و تحیتی عرضه شد{و اعطایی بخشیدند}، سعی کنید به بهترین شیوه جبران کنید.» و پاداش بهتر هدیه این خانم، آزادی او بود.»
ب. روزی به هنگام ظهر از کوچه های مدینه می گذشت، دید مردی برای رفع گرفتاری هایش ده هزار درهم از خداوند طلب می کند. آن حضرت به فریاد استغاثه اش پاسخ گفت و در همان حال مبلغ ده هزار درهم برایش فرستاد.(همان، ص347، ح20)
ج. امام حسن علیه السلام گاهی به همراه برآوردن حاجت اشخاص، مسائلی را به آن ها می آموخت. نوشته اند که روزی مردی از امام مجتبی علیه السلام کمک خواست. حضرت در پاسخش فرمود:
»اِنَّ المَسأَلَهَ لا تُصلَحُ اِلّا فی غَرمٍ فادِحٍ أو فَقرٍ مُدقِعٍ أو حَمالَهِ مُقطِعَهٍ؛ همانا اظهار حاجت و درخواست شایسته نیست، مگر در سه مورد:
1.بدهی سنگین و ناگواری{مانند پرداخت دیه}
2.فقری که انسان را زمین گیر{و تیره بخت نماید، مانند قرض های فراوان و زیاد}
3.فشار وحشتناک و شکننده{بر انسان، مثل اتفاقات ناخوشایند و پشت سر هم}
آن مرد عرض کرد: سؤالم به خاطر یکی از این سه امر است.
امام علیه السلام صد دینار به او بخشید. مرد سائل خواسته اش را نزد امام حسین علیه السلام نیز مطرح نمود. آن حضرت 99 دینار به وی داد(یک دینار کمتر از برادرش تا احترامی به برادر بزرگتر خود گذاشته باشد). سپس نزد عبدالله بن عمر آمد و درخواست خود را پیش او نیز مطرح نمود. عبدالله بن عمر هفت دینار به وی داد.
مرد فقیر رو به عبدالله کرده، گفت: حسنین علیهم السلام کمک زیادی به من کردند، تو چرا به این مقدار؟ عبدالله بن عمر جواب داد: تو مرا با آن دو بزرگوار مقایسه می کنی؟! آنان از چهره های درخشان دانش اند، و بذل و بخشش زیادی دارند.(عیون الاخبار، ج3، ص140).
کتاب سال تبلیغ1391