تربیت دینی کودکان از طریق خواندن شعرها و متون آهنگین و شاد
از آن جایی که شعر از صدای کلمات، ترکیبی موزون می سازد، کودکان از گوش دادن به آن لذت می برند. شعرخوانی در کلاس، اغلب باعث علاقه مندی کودکان به صدای کلمات می شود. کودکان را باید به بازی با کلمات تشویق کرد و اشعار را با صدای بلند خواند تا قافیه و وزن آن واضح تر باشند.
روش تربیتی عادت
عادت، یکی از روش های تربیتی است که از آغازین روزهای توجه به ضرورت تربیت کودک، به عنوان شناخته شده ترین و علمی ترین روش، مورد استفاده همه اقوام و ملل بوده و برخی معتقدند شاکله اصلی رفتار انسان را تشکیل می دهد. ابن مسکویه می گوید: عادت حالتی است در روان انسان که او را به انجام عمل بدون نیاز به اندیشه و تأمل سوق می دهد.
ویلیام جیمز روان شناس معروف آمریکایی، بر این باور است که 99درصد از آن چه می کنیم عادت است. امام علی علیه السلام نیز می فرماید: عادت طبیعت ثانوی آدمی است.
تربیت دینی با استفاده از مراسم دینی
بخشی از عوامل تثبیت و تنفیذ نگرش دینی در کودک، مربوط به اموری است که به چشم و گوش خوش آید و برنامه های مربوط به مراسم دینی، آوای قرآن، سروده های اسلامی در این زمینه بسیار مؤثر هستند. با این حساب ما باید به مراسم مذهبی ارج بنهیم و ببینیم در خانه و مدرسه و اجتماع برای برگزاری مراسم نماز، قرائت قرآن، اعیاد مذهبی و عزاداری ها چه برنامه هایی داریم.
مراسم مذهبی را گیرا و جذاب کنید، آن چنان که آدمی رغبت کند در آن حضور یابد و در برنامه شرکت کند، یا ساعاتی در آن محل بنشیند و قرار گیرد. مثلاً محل برگزاری نماز را زیبا کنید؛ حتی می ارزد که محل نماز را معطر کنید. محل وضو، جای نماز، نمازخانه و اطراف آن را تمیز کنید، آن محل را از نظر گرما و سرما در تابستان و زمستان متعادل کنید تا کودکان در آن جا رنج و زحمت نبرند یا در پی آن نباشند که زودتر از مراسم بگریزند. در کل فراموش نکنید که ظاهر و آرایش ظاهر در باطن مؤثر است و بر عکس.
همچنین یکی از عوامل مؤثر در ایجاد انگیزه های اخلاقی و رشد و پویایی دانش آموزان امر نورانی برپایی نماز در مدارس است. آمار و تحقیقات نشان می دهد مدارسی که در زمینه بالا بردن انگیزه های برگزاری نماز جماعت در دانش آموزان موفق بوده اند، زمینه های علاقه مندی و تحقق تربیت دینی را در دانش آموزان افزایش داده اند.
تربیت دینی با استفاده از مساجد
اولین جایگاهی که به منظور عبادت خدای یکتا و تجمع مسلمین ایجاد شد، مسجد بود. از صدر اسلام تاکنون مساجد در تعلیم و تربیت، رفع گرفتاری ها و سایر امور مربوط به مسلمین نقش برجسته و مفید داشته است. حضور در مساجد و شرکت در نماز جماعت، به کودکان و نوجوانان، توکل به خدا و اعتماد به نفس می دهد و از آنان افرادی مقیّد به نظم و ترتیب، اطاعت از پیشوا، و مطیع در امور اجتماع می سازد. دعاهایی که بعد از نماز خوانده می شود، اثرات مفیدی بر کودکان و نوجوانان دارد. علاوه بر برگزاری نماز و دعا، در حاشیه مساجد تشکیلات و کارهای مفید و عام المنفعه ای از قیبل: صندوق های قرض الحسنه، رسیدگی به امور ایتام و مستمندان، ایجاد کتابخانه، نمایش فیلم، اردوهای تربیتی- مذهبی و… برگزار می شود که هر یک به نوبه خود اثرات مفیدی در تربیت دینی و اجتماعی کودکان و نوجوانان دارد.
روش تجربه زندگی
این رویکرد بر برخورداری از روحیه مذهبی در انجام تکالیف و وظایف مطلوب در زندگی تأکید دارد. تحقیقات نشان می دهد که نتایج این روش به مراتب در مقایسه با روش های دیگر مطلوب تر و در بالا بردن رغبت و انگیزه دینداری در کودکان و نوجوانان نویدبخش تر است. هدف اصلی در این روش، کمک به کودکان در نیل به رشد اخلاقی و معنوی در کلیه روابط خویش در زندگی است.
این روش شامل رابطه فرد با خدا، با جهان، با انسان های دیگر و با خود است. در این روش، مربیان و معلمان کارآزموده، با برنامه های متنوع و چالش برانگیز فعالیت هایی انجام می دهند که از طریق آن ها کودکان و نوجوانان بتوانند عقاید خود را درباره دین پرورش دهند. در همه ی این فعالیت ها، کانون توجه و علاقه تاریخچه حیات و جهان و بحث درباره اصل و تکامل زندگی است.
این روش با تأکید بر رشد اخلاقی و معنوی و درک و یادگیری مفاهیم دینی از طریق تجارب ویژه با کشفیات جدیدتر درباره تکامل آرمان های کودکان هماهنگی دارد. یافته های تحقیقاتی نشان می دهد که رویکرد آموزش دینی از طریق فعالیت ها و عملکردهای فرد دارای این فایده است که رغبت و گرایش دینی را در کودکان بر می انگیزد و افزون بر آن احتمال حفظ و تداوم این رغبت و عمل به دستورات دینی در کلیه فرآیند رشد و بزرگسالی را به همراه دارد.
روش تربیتی عفو
بر اساس طبیعت انسانی، هر شخصی ممکن است در یکی از مقاطع زندگی خودش مرتکب کار خلاف یا خطایی شود. به محض این که اولین خطا از کودک صادر شد مربی نباید فوراً در صدد مجازات او برآید، بلکه شاید در بسیاری از موارد، حتی پس از ظهور خطا از متربی، اگر او را ببخشد، این بخشش سنجیده و حساب شده، ممکن است کودک را به سوی ارزش های اسلامی جذب کند. در قرآن به این شیوه تربیتی توجه زیادی شده است. در سوره شوری، قرآن کریم می فرماید:«هر رنج و مصیبتی که به شما می رسد نتیجه کار بد شماست.» نکته تربیتی بسیار جالب دیگر درباره عفو آن که عفو را هنگام قدرت، بهترین نوع عفو می دانند.
ماهنامه شمیم یاس/شماره63