وَ قالَ عَلَيْه السَّلامُ وَ قَدْ مَرَّ بِقَتْلَى الْخَوارِج ِ يَوْمَ النَّهْرَوانِ:

و آن حضرت در روز نهروان بر كشته هاى خوارج گذشت و فرمود:

بُؤْساً لَكُمْ، لَقَدْ ضَرَّكُمْ مَنْ غَرَّكُمْ. ] فَقيلَ لَهُ: مَنْ غَرَّهُمْ

بدا به شما، آن كه فريبتان داد به شما ضرر زد. گفتند: چه كسى آنان را فريفت

يا اَميرَالْمُؤْمِنينَ؟ فَقالَ:[ الشَّيْطانُ الْمُضِلُّ، وَ الاَْنْفُسُ الاَْمّارَةُ

اى اميرالمؤمنين؟ فرمود: شيطان گمراه كننده، و نفس امّاره

بِالسُّوءِ غَرَّتْهُمْ بِالاَْمانِىِّ، وَ فَسَحَتْ لَهُمْ بِالْمَعاصى،

به سوء آنان را به آرزوها فريفت، ميدان معصيت را براى آنان گسترد،

وَ وَعَدَتْهُمُ الاِْظْهارَ، فَاقْتَحَمَتْ بِهِمُ النّارَ.

پيروزى را به آنان وعده داد، و به آتششان درانداخت.

وَ كانَ يَقُولُ عَلَيْهِ السَّلامُ لاَِصْحابِهِ عِنْدَ الْحَرْبِ:

با يارانش وقـت جنـگ مى فرمـود:

لاتَشْتَدَّنَّ عَلَيْكُمْ فَرَّةٌ بَعْدَها كَرَّةٌ، وَ لا جَوْلَةٌ بَعْدَها حَمْلَةٌ،

گريزى كه از پىِ آن برگشتن، و گردشى كه به دنبال آن حمله است شما را سخت نيايد،

وَ اَعْطُوا السُّيُوفَ حَقُوقَها. وَ وَطِّئُوا لِلْجُنُوبِ مَصارِعَها، وَ اذْمُرُوا

حقّ شمشيرها را ادا كنيد، پهلوى دشمن را به خاك رسانيد، نفوس

 اَنْفُسَكُمْ عَلَى الطَّعْنِ الدَّعْسِىِّ، وَ الضَّرْبِ الطِّلَحْفِىِّ، وَ اَميتُوا

خود را براى زدن نيزه كارى، و ضربت شديد شمشير تشويق كنيد، صداها را در سينه خاموش

الاَْصْواتَ فَاِنَّهُ اَطْرَدُ لِلْفَشَلِ. فَوَ الَّذى فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَاَ النَّسَمَةَ،

نماييد، كه براى دور كردن ترس و بددلى مؤثر است. به خدايى كه دانه را شكافت و انسان را به وجود آورد،

ما اَسْلَمُوا وَلكِنِ اسْتَسْلَمُوا وَ اَسَرُّوا الْكُفْرَ،

اينان از روى حقيقت اسلام نياوردند، اسلامشان از روى ترس بوده و كفر را در درون خود پنهان داشتند،

فَلَمّا وَجَدُوا اَعْواناً عَلَيْهِ اَظْهَرُوهُ.

و چون يار و ياور يافتند آن را ظاهر نمودند!

17

وَ مِنْ كَلام لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ

از سخنان آن حضرت است

فى صِفَةِ مَنْ يَتَصَدّى لِلْحُكْمِ بَيْنَ الاُْمَّةِ وَلَيْسَ لِذلِكَ بِاَهْل

درباره كسى كه در ميان مردم عهده دار منصب قضاوت شود ولى شايسته آن نباشد

اِنَّ اَبْغَضَ الْخَلائِقِ اِلَى اللّهِ رَجُلانِ: رَجُلٌ وَكَلَهُ اللّهُ اِلى نَفْسِهِ،

مبغوض ترين مردم نزد خداوند دو كس اند: انسانى كه خداوند او را به حال خود واگذاشته،

فَهُوَ جائِرٌ عَنْ قَصْدِ السَّبيلِ، مَشْغُوفٌ بِكَلامِ بِدْعَة، وَ دُعاءِ ضَلالَة.

تا جايى كه از راه راست منحرف شده، به سخن آميخته با بدعت و دعوت به گمراهى دل خوش نموده است.

فَهُوَ فِتْنَةٌ لِمَنِ افْتَتَنَ بِهِ، ضالٌّ عَنْ هَدْىِ مَنْ كانَ قَبْلَهُ،

او فتنه اى است براى فتنه جويان، ره گم كرده اى است از راه روشن گذشتگان،

مُضِلٌّ لِمَنِ اقْتَدى بِهِ فى حَياتِهِ وَ بَعْدَ وَفاتِهِ، حَمّالٌ

گمراه كننده كسانى است كه بهوقت زنده بودن او يا پس از مرگش از او پيروى كنند، هم بار گناهان

ادامه »

وَ كانَ عَلَيْهِ السَّلامُ يَقُولُ اِذا لَقِىَ الْعَدُوَّ مُحارِباً:

هنگام برخورد با دشمن در وقت جنگ مى فرمود:

اللّهُمَّ اِلَيْكَ اَفْضَتِ الْقُلُوبُ، وَ مُدَّتِ الاَْعْناقُ، وَ شَخَصَتِ

خداوندا، دلهايمان به سوى تو كشيده، گردنمان به جانب تو دراز شده، چشمهامان به تو

الاَْبْصارُ، وَ نُقِلَتِ الاَْقْدامُ، وَ اُنْضِيَتِ الاَْبْدانُ. اللّهُمَّ قَدْ صَرَّحَ

خيره شده، قدمها به سوى تو به راه افتاده، و بدنها در راه تو به لاغرى رسيده است. خداوندا، دشمنىِ

مَكْنُونُ الشَّنَـآنِ، وَ جاشَتْ مَراجِلُ الاَْضْغَانِ. اَللّهُمَّ اِنّا نَشْكُو اِلَيْكَ

نهان ظاهر شده، و ديگهاى كينه به جوش افتاده است. خداوندا، از نبود

غَيْبَةَ نَبِيِّنا، وَ كَثْرَةَ عَدُوِّنا، وَ تَشَتُّتَ اَهْوائِنا، «ربَّنا افْتَحْ بَيْنَنا

پيامبرمان، و زيادى دشمنان، و خواسته هاى پراكنده مان به تو شكايت مى آوريم.«پروردگارا، بين ما

وَ بَيْنَ قَوْمِنا بِالْحَقِّ وَ اَنْتَ خَيْرُ الْفاتِحينَ».

و دشمنانمان به حق حكم فرما، كه تو بهترين حكم كنندگانى».

وَ مِنْ وَصِية لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ

از وصيت هاى آن حضرت است

لِعَسْكَرِهِ قَبْلَ لِقاءِ الْعَدُوِّ بِصِفّين

به لشگرش، پيش از ديدار با دشمن در صفّين

لاتُقاتِلُوهُمْ حَتّى يَبْدَاُوكُمْ، فَاِنَّكُمْ بِحَمْدِ اللّهِ عَلى حُجَّة،

دست به جنگ نزنيد تا آنان شروع كنند، زيرا به حمد خدا حجّت با شماست،

وَ تَرْكُكُمْ اِيّاهُمْ حَتّى يَبْدَاُوكُمْ حُجَّةٌ اُخْرى لَكُمْ عَلَيْهِمْ. فَاِذا

و جنگ نكردن از سوى شما تا شروع جنگ از جانب آنان حجّت ديگرى از شما بر آنهاست. دشمن

كانَتِ الْهَزيْمَةُ بِاِذْنِ اللّهِ فَلاتَقْتُلُوا مُدْبِراً، وَ لاتُصيبُوا مُعْوِراً،

چون به اذن حق پاى به هزيمت نهاد فرارى را به قتل نرسانيد، و ناتوان را آسيب نزنيد،

وَ لاتُجْهِزُوا عَلى جَريح، وَ لاتَهيجُوا النِّساءَ بِاَذًى وَ اِنْ شَتَمْنَ

و زخمى را نكشيد. و زنان را با آزردن به هيجان نياوريد گرچه متعرض

اَعْراضَكُمْ، وَ سَبَبْنَ اُمَراءَكُمْ، فَاِنَّهُنَّ ضَعيفاتُ الْقُوى وَ الاَْنْفُسِ

آبروى شما شوند، يا به بزرگانتان ناسزا گويند، زيرا توان و جان و عقلشان

وَ الْعُقُولِ. اِنْ كُنّا لَنُؤْمَرُ بِالْكَفِّ عَنْهُنَّ وَ اِنَّهُنَّ لَمُشْرِكاتٌ. وَ اِنْ كانَ

ضعيف است. زمانى كه در شرك بودند مأموريت داشتيم از آنان دست بداريم.و اگر در

الرَّجُلُ لَيَتَناوَلُ الْمَرْاَةَ فِى الْجاهِليَّةِ بِالْفِهْرِ اَوِ الْهِرَاوَةِ فَيُعَيَّرُ بِها

روزگار جاهليّت مردى زنى را با سنگ يا چماق مى زد، او و فرزندانش را

وَ عَقِبُهُ مِنْ بَعْدِهِ.

به اين عمل سرزنش مى كردند.

 وَ مِنْ كِتاب لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ

از نامه هاى آن حضرت است

اِلى اَميرَيْنِ مِنْ اُمَراءِ جَيْشِهِ

به دو نفر از اميران لشگرش

وَ قَدْ اَمَّرْتُ عَلَيْكُما وَ عَلى مَنْ فى حَيِّزِكُما مالِكَ بْنَ الْحارِثِ

مالك بن حارث اشتر را بر شما دو نفر و كسانى كه تحت فرمان شما هستند

الاَْشْتَرَ، فَاسْمَعا لَهُ وَ اَطيعا، وَ اجْعَلاهُ دِرْعاً وَ مِجَنًّا،

فرمانروا كردم، دستورش را بشنويد و از او اطاعت كنيد، و او را زره و سپر خويش قرار دهيد،

فَاِنَّهُ مِمَّنْ لايُخافُ وَهْنُهُ وَ لا سَقْطَتُهُ وَ لا بُطْؤُهُ عَمَّا الاِْسْراعُ اِلَيْهِ

چرا كه او از افرادى نيست كه سستى نمايد و به خطا و لغزش افتد و كندى كند جايى كه شتاب

اَحْزَمُ، وَ لا اِسْراعُهُ اِلى مَا الْبُطْءُ عَنْهُ اَمْثَلُ.

دورانديشانه تر اسـت، و شتاب نمايد جايى كه كنـدى لازم تر است.

وَ مِنْ وَصِية لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ

از وصيت هاى آن حضرت است

لِمَعْقِلِ بْنِ قَيْس الرِّياحِىِّ حينَ اَنْفَذَهُ اِلَى الشّامِ فى ثَلاثَةِ آلاف مُقَدِّمَةً لَهُ

به معقل بن قيس رياحى، زمانى كه او را با سه هزار نفر به عنوان مقدمه لشگر خود به شام فرستاد

اِتَّقِ اللّهَ الَّذى لابُدَّ لَكَ مِنْ لِقائِهِ، وَ لا مُنْتَهى لَكَ دُونَهُ،

از خداوندى كه ناگزير از ملاقات با او هستى، و غير او تو را نهايتى نيست پروا كن،

وَ لاتُقاتِلَنَّ اِلاّ مَنْ قاتَلَكَ، وَ سِرِ الْبَرْدَيْنِ، وَ غَوِّرْ

جز با كسى كه با تو بجنگد نجنگ، و در صبح و عصر كه هوا ملايم است حركت كن، لشگر را در وسط

ادامه »

 وَ مِنْ وَصِية لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ

از وصيت هاى آن حضرت است

وَصّى بِها جَيْشاً بَعَثَهُ اِلَى الْعَدُوِّ

به هنگامى كه لشگرى را به سوى دشمن فرستاد اين وصيت فرمود

فَاِذا نَزَلْتُمْ بِعَدُوٍّ اَوْ نَزَلَ بِكُمْ، فَلْيَكُنْ مَعَسْكَرُكُمْ فى قُبُلِ

چون بر دشمن وارد شديد يا دشمن بر شما وارد شد، بايد لشگرگاه شما

درالاَْشْرافِ، اَوْ سِفاحِ الْجِبالِ، اَوْ اَثْناءِ الاَْنْهارِ، كَيْما يَكُونَ لَكُمْ

محلّى بلند، يا دامنه كوهها، يا بين رودها قرار گيرد، تا شما را مدد

رِدْءًا، وَ دُونَكُمْ مَرَدًّا. وَ لْتَكُنْ مُقاتَلَتُكُمْ مِنْ وَجْه واحِد اَوِ اثْنَيْنِ.

باشد، و مانعى پيش رويتان براى برگرداندن شرّ دشمن. جنگ شما بايد از يك طرف يا دو طرف باشد.

ادامه »

وَ مِنْ كِتاب لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ

از نامه هاى آن حضرت است

اِلَيْهِ اَيْضاً

به معـاويه

وَ كَيْفَ اَنْتَ صانِعٌ اِذا تَكَشَّفَتْ عَنْكَ جَلابيبُ ما اَنْتَ فيهِ؟

اگر از دنيايى كه در آن هستى پرده ها برداشته شود چه خواهى كرد؟

مِنْ دُنْيا قَدْ تَبَهَّجَتْ بِزينَتِها، وَ خَدَعَتْ بِلَذَّتِها، دَعَتْكَ فَاَجَبْتَها،

دنيايى كه با زينت هايش خود را برابر تو آراسته، و به خوشى هايش فريبت داده، دعوتت نموده اجابت كردى،

وَ قادَتْكَ فَاَتْبَعْتَها، وَ اَمَرَتْكَ فَاَطَعْتَها. وَ اِنَّهُ يُوشِكُ اَنْ يَقِفَكَ واقِفٌ

به سوى خودش كشانده به دنبالش شدى، فرمانت داده اطاعتش كردى. مسلّماً نزديك است كه نگهدارنده اى

عَلى ما لايُنْجيكَ مِنْهُ مُنْج. فَاقْعَسْ عَنْ هذَا الاَْمْرِ، وَ خُذْ

بر موقفى نگاهت دارد كه نجات دهنده اى از آن نجاتت ندهد. پس از حكومت دست بردار، و براى 

ادامه »

وَ مِنْ كِتاب لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ

از نامه هاى آن حضرت است

اِلى مُعاوِيَةَ

به معـاويه

فَاَرادَ قَوْمُنا قَتْلَ نَبِيِّنا، وَ اجْتِياحَ اَصْلِنا، وَ هَمُّوا بِنَا الْهُمُومَ،

قوم ما خواستند پيامبرمان را از ميان بردارند، و ريشه ما را براندازند، عليه ما نقشه ها كشيدند،

وَ فَعَلُوا بِنَا الاَْفاعيلَ، وَ مَنَعُونَا الْعَذْبَ، وَ أَحْلَسُونا الْخَوْفَ،

و كارها كردند، درِ آسايش را به روى ما بستند، و ما را بر پلاس ترس نشاندند،

وَ اضْطَرُّونا اِلى جَبَل وَعْر، وَ اَوْقَدُوا لَنا نارَ الْحَرْبِ. فَعَزَمَ اللّهُ لَنا

مجبور به اقامت در كوههاى صعب العبور نمودند، و بر عليه ما آتش جنگ افروختند. به خواست حق

ادامه »