دستورالعمل های ترک گناه
1- گناه شناسی: نخستین گام برای شناسایی تصویر زشت گناهان و زمینه سازی برای تنفر از گناه، شناخت گناهان و تفکّر در آثار دنیوی و اخروی آن است.
2- گناه زدایی: مبارزه ی اساسی با گناه، از طریق مبارزه با زمینه های گناه و تقویت زمینه های اصلاح، امکان پذیر است و در این باره راهی جز تقویت اراده وجود ندارد.
3- ذکر و یاد خداوند: ذکر از آنجا که باعث حضور خداوند در دل و جان مؤمن است، موجب می شود که انسان خود را در محضر خدا حاضر ببیند و از کمال قُرب او بهره مند شود و از گناه دوری نماید. این جمله ی حضرت امام خمینی(ره) مضمون روایات است که«عالم محضر خداست، در محضر خدا معصیت نکنید». بالاترین ذکر خداوند نیز در نماز تجلّی یافته که بازدارنده ی انسان از فحشا و منکر است.
4- فاصله گرفتن از زمینه های گناه: ترک هم نشینی با دوستانی که باعث می شوند انسان گناه را مزمزه کند، بسیار در ترک گناه نقش دارد. امام سجاد علیه السلام مردم را از همراهی و سخن گفتن و رفاقت با پنج کس نهی فرموده که عبارتند از: دروغگو، گناهکار، بخیل، احمق و کسی که قطع رحم کرده است.
5- زدودن اندیشه ی گناه: تبدیل فکر گناه به ذکر و یاد خداوند و غوطه ور نشدن در افکار شیطانی و تخیّلات نفسانی و گریز از افکار مسموم، حرکت از بیابان گناه به سوی شاهراه پاکی و طهارت است. خواجه عبدالله انصاری می گوید:
الهی! عبدالله را از سه آفت نگاه دار؛ از وساوس شیطانی، از هواهای نفسانی و از غرور نادانی.
6- اشتغال به برنامه ی شبانه روزی
معمولاً در اوقات بیکاری وسوسه های شیطانی به سراغ انسان می آید و او را به فکر گناه و سپس به خود گناه می کشاند. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند:
«به راستی و حقیقت این نفس(انسانی) پیوسته و مرتّب به بدی امر می کند؛ در نتیجه، هر کس آن را به خود واگذارد(و به کاری نگمارد) نفس، او را به سمت گناهان می کشد.»
انسان حتماً باید شبانه روز خود را با برنامه ریزی صحیح و مناسب و متناسب با وضع روحی و جسمی خود پُر کند و هیچ ساعت بیکاری نداشته باشد.
7- روزه گرفتن: یکی از برنامه هایی که بزرگان اخلاق، برای بازداشتن انسان از گناه پیشنهاد کرده اند، روزه گرفتن است. روزه، قوای نفسانی و شهوانی انسان را تضعیف می کند. اگر قوای شهوانی ضعیف شود، فکر گناه هم کم رنگ می شود. امام صادق علیه السلام فرمودند:«هر گاه شکم پُر شود طغیان می کند.»
8- مراقبت بر اعمال روزانه و مشارطه و محاسبه
در ابتدای روز، با خدای متعال شرط کنیم که مرتکب گناه نشویم و در طول روز، بر اعمال و رفتار خویش مراقبت دائم داشته باشیم و در پایان روز از خویش حساب بکشیم. اگر از عملکرد خویش راضی بودیم، خدای را شکر گوییم و در صورتی که راضی نبودیم، بر خویش سخت بگیریم. بدانیم که همواره در محضر خداوند هستیم و او بر وجود ما احاطه ی کامل دارد و از ظاهر و باطن ما آگاه است.
9- اعمال و عادات نیکو را جایگزین رفتار ناپسند نماییم
حسنات، پاک کننده و محو کننده ی زشتی ها است، در نماز جماعت شرکت نماییم، نماز شب، دعا و استعانت از پروردگار را فراموش نکنیم.
ضمن آن که امیدوار به فضل و عنایت پروردگار خویش هستیم هرگز یأس از آمرزش و بخشش خداوند نداشته باشیم که یأس خود گناه بزرگی است و به فرموده قرآن کریم فقط کافران از رحمت خداوند مأیوس می شوند.
قرآن کریم می فرماید: خوبی ها، سرانجام میدان را بر بدی ها تنگ خواهد کرد و آنها را از بین خواهد برد. پس تا می توانیم صواب بر صواب و نیکی بر نیکی بیفزاییم و بدانیم گناه، انسان را غرق در آتش خواهد کرد و بنا به فرموده امام علی علیه السلام در نامه ای که به عثمان بن حنیف انصاری نوشتند:
«هر کس در لغزشگاه دنیا وارد شد به سر درآمد و آنکه در ژرفای دریای دنیا فرود رفت به در نیامد و آنکه از ریسمانِ(لغزشها و گناهان) رهید توفیق رفیقش گردید.»
یقیناً، گناهان هیمه ها و هیزم های آتشی است که هم زندگی دنیایی و هم حیات اخروی انسان را تباه می کند و سرانجام آتش و عذاب خدا او را خواهد سوزاند که این وعده ی الهی است ضمن آنکه گناه یک شخص، دیگران را هم گرفتار خواهد کرد.
نشریه آموزشی اندیشه بسیج/ شماره20