در صبحگاه 17 ذیحجه 953ق در روستای جبع(زادگاه شهید ثانی) نوزادی چشم به جهان گشود که وی را محمد نامیدند. محمد در دامان پاک خانواده ای روحانی تربیت یافت.

حکومت صفویه مذهب تشیع را مذهب رسمی کشور اعلام کرد. فقیهان بلند آوازه شیعه برای استفاده از این موقعیت طلایی، به دربار صفویه راه یافتند تا بتوانند شاهان صفوی را برای گسترش تشیع به خدمت بگیرند. فرصت های ناب پیش آمده در دوره صفویه، اندیشه وران تیزبین شیعی را بر آن داشت که با تمام تنفری که از پادشاهان خونریز صفوی داشتند برای ترویج فرهنگ اسلام راستین به دربار راه یابند و خدمات فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شایانی بنمایند. تشویق پادشاهان صفوی به بازسازی و احداث مساجد، مدارس علمیه، زیارتگاه ها، کاروانسراها و… از فعالیت های علمای شیعی است. امام خمینی(ره) در این باره می فرماید:

یک طایفه از علما، اینها گذشت کرده اند از یک مقاماتی و متصل شده اند به سلاطین. با اینکه می دیدند که مردم مخاف بند(با سلاطین)، لیکن برای ترویج دیانت و ترویج تشیع اسلامی، ترویج مذهب حق، این ها متصل شده اند به یک سلاطینی و این سلاطین را وادار کرده اند، خواهی نخواهی برای ترویج مذهب تشیع.

این ها آخوند درباری نبودند. این اشتباهی است که بعضی نویسندگان ما می کنند… این ها اغراض سیاسی داشتند. اغراض دینی داشتند. نباید تا یک کسی به گوشش خورد که مثلاً علامه مجلسی رضوان الله علیه محقق ثانی رضوان الله علیه … شیخ بهایی رضوان الله علیه با این ها روابط داشتند و می رفتند سراغ این ها، همراهی شان می کردند، خیال کند که اینها مانده بودند برای جاه…

آن ها گذشت کردند، گذشت. یک مجاهده نفسانی کرده اند. برای اینکه مذهب را به وسیله آن ها، به دست آن ها ترویج کنند.

- شیخ بهایی 30 سال در سفر بود. به مصر، سوریه، حجاز، عراق، فلسطین، لفغانستان و… رفت و با علما و مردم آن مناطق به گفتگو پرداخت. او مبلّغ نستوه تشیع بود و رنج سفر را به جان خرید و برای زنده نگه داشتن فرهنگ شیعی زحمت فراوان متحمل شد.

- شیخ بهایی پس از سال 1006ق. شیخ الاسلام اصفهان بود. اصفهان در سال 1006ق. از سوی شاه عباس کبیر پایتخت ایران شد. با انتخاب اصفهان به پایتختی، مهاجرت علمای شیعه از سراسر جهان اسلام به این شهر رونق گرفت. مدت زمانی بعد شیخ از مقام شیخ الاسلامی استعفا داد و از سال 1012ق. تا سال 1019ق. به سفر رفت. سپس به اصفهان برگشت و تا آخر عمر در آن شهر ماند و به عنوان شیخ الاسلام ریاست علمای شیعه را بر عهده گرفت.

- شیخ بهایی در علوم مختلف فقه، اصول، تفسیر، حدیث، رجال، درایه، ادبیات، ریاضیات، جبر، هندسه، اسطرلاب، هیئت جفر و… آثار فراوانی به زبان های فارسی و عربی نوشت.

وصال

نوشته اند: زمانی شیخ بهایی به همراه گروهی از شاگردانش برای خواندن فاتحه به قبرستان رفت. بر سرِ قبرها می نشست و فاتحه ای نثار گذشتگان می کرد، تا این که به قبر بابا رکن الدین رسید. آوایی شنید که سخت او را تکان داد. از شاگردانش پرسید: شنیدید چه گفت؟ گفتند: نه.

شیخ بهایی پس از آن، حال دیگری داشت. همواره در حال دعا و گریه و زاری بود. گرچه او هیچ گاه از عبادت غافل نبود ولی اکنون بیش از پیش، به مناجات و دعا اهمیت می داد. مدتی بعد شاگردانش از او پرسیدند آن روز چه شنیدی؟ او گفت: به من گفتند آماده مرگ باشم.

شش ماه گذشت. دوازدهم شوال 1030ق.(یا 1031ق) فرا رسید. مرگ به پیشواز شیخ بهایی آمد. او نیز سبک بال به سوی معبود پَر کشید. بیش از پنجاه هزار نفر مردم اصفهان در تشییع جنازه او شرکت داشتند. اصفهان پایتخت صفویه غرق در ماتم بود. ملا محمدتقی مجلسی بر وی نماز گزارد و سپس پیکرش را به مشهد مقدس بردند و بنا بر وصیتش او را در خانه اش که نزدیک حرم امام رضا علیه السلام قرار داشت، به خاک سپردند. اکنون آرامگاه شیخ بهایی در یکی از رواق های حرم مطهر امام رضا علیه السلام قرار دارد.

رسول خدا فرموده اند از برکات اخلاقی و فکری زن خوب این است که هزینه و مخارجش کم باشد 2- در اداره خانه و صرفه جویی در مصرف، یاور و همکار شوهر به حساب آید. 3- تمام این ویژگی ها در وجود مبارک حضرت زهرا سلام الله علیها جمع بود و آن حضرت با مدیریت لازم و با صبر و بردباری، همه تلخی ها را به کام علی علیه السلام شیرین می کرد و در برابر مشکلات مالی عقب نشینی نمی نمود.

حضرت زهرا سلام الله علیها در کنار سایر تحملات خود در برابر سختی ها، روزهای زیادی را به گرسنگی گذرانید، ولی دردش را به کسی نگفت و حتی به رخ علی علیه السلام نیاورد و تا هنگام شهادت چیزی از شوهر درخواست نکرد.

در فرازی از خطبه202 نهج البلاغه در گفتگوی علی علیه السلام با رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم پس از دفن آن دُردانه رسول گرامی اسام، می توان این حقیقت را بدان پی بُرد؛«ای پیامبر بزرگ؛ حال دخترت را از او بپرس و او را سؤال پیچ کن در غیر این صورت او به شما چیزی نمی گوید».

این جمله امیرالمؤمنین معنای دقیق و سنگینی دارد زیرا می خواهد بفرماید او هیچگاه زبان به گلایه و اظهار سختی و خستگی نگشود او آن رنجهایی را که هرگز از ذهن تاریخ محو نخواهد شد، را هرگز با علی در میان نگذاشت.

اگر نگوییم مهم ترین بُعد شخصیت یک زن و دغدغه اصلی او نحوه تعامل وی با همسر است، دست کم باید گفت: از جمله مهمترین بخش زندگی یک زن دارا بودن یک زندگی توأم با آرامش و خوشبختی است. و بر کسی پوشیده نیست که رکن این آرامش در نحوه برخورد و تعامل با همسر است.

در آیه شریفه آمده است:«و من آیاته أن خلق لکم من أنفسکم أزواجا لتسکنوا الیها»(سوره روم،21) همچنین در سوره اعراف آیه189 آمده است:«هو الذی خلقکم من نفس واحده و جعل منها زوجها لیسکن إلیها» نکته ای که می توان از این آیات استظهار نمود این است که؛ قرآن می خواهد بفرماید زن این قدرت را دارد که مایه آرامش شوهر باشد پس نفرمود؛ زن ها در کنار مردان آرام بگیرند بلکه فرمود: مردان در کنار زن ها آرام گیرند. معلوم می شود این قدرت در اختیار این جنس است که می تواند آرام بخش منزل و شوهر خود باشد. و آیه مطلق است یعنی در تمام ابعاد، زن ها باید تسکین بخش شوهر باشند تا شوهر در تعامل با سایر مردم و به ویژه سایر زن ها احساس کمبود نکند که چنین چیزی برای او بسیار مضر بلکه مخرب خانه و خانواده است.

این ویژگی به وضوح در حضرت زهرا سلام الله علیها یافت می شود. از نحوه صحبت حضرت علی علیه السلام پس از شهادت آن حضرت می توان این نکته را دریافت. ایشان در همان خطبه بالا در رثای زهرا سلام الله علیها خطاب به رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ای رسول خدا دختر تو صبر و توان را از من علی ربوده است. معلوم می شود او سنگ صبور علی به شمار می آمد و مایه صبر و بردباری علی بود.

از ویژگی برتر یک زن نمونه آن است که مطیع شوهر باشد و سعی نماید در کارها و نظر شوهر را جلب نماید و این نکته امروزه بسیار مهم است و گویا به مذاق حتی خواص از زن های ما خوش نیاید؛ اما باید بدانیم این پیام قرآن است؛ در قرآن کریم آمده است:«فالصالحات قانتات حافظات للغیب بما حفظ الله»(نساء/34) معنای آیه عبارت است از: بر زن واجب است شوهر را اطاعت کند، و او را در هر شأنی که به شئون زوجیت راجع می شود، حفظ نماید. البته این به معنای آن نیست که سلب آزادی از اراده زن و تصرفاتش در آنچه مالک آن است بکند، و معنای قیمومت مرد این نیست که استقلال زنی را در حفظ حقوق فردی و اجتماعی او، و دفاع از منافعش را سلب کند، ولی در آنچه مربوط به وظیفه زن و شوهری است به ویژه در استمتاعات مطیع مرد باشد.

در مورد رفتار حضرت زهرا سلام الله علیها با امام علی علیه السلام همین بس که امام علیه السلام می فرمودند: وقتی وارد خانه می شدم با دیدن فاطمه سلام الله علیها تمام خستگی ها و ناراحتی هایم رفع می شد.

آری بانویی که رفع نیاز نیازمندان و یتیمان و در راه ماندگان برایش در این درجه اهمیت قرار داشته باشد که آنها را بر خود مقدم شمارد، مسلم و بدیهی است که بهترین و نمونه ترین رفتارها را با شوهر خود داشته باشد، خوارزمی می گوید:«فاطمه سلام الله علیها در خانه علی هرگز دروغ نگفت و خیانت نکرد و هیچ گاه از دستوراتش سرپیچی ننمود، علی علیه السلام می فرماید: به خدا سوگند هرگز کاری نکردم که فاطمه سلام الله علیها غضبناک شود و هم مرا هیچ وقت خشمگین ننمود.

در سیره ی رسول خدا آمده است که: روزی ایشان در جمع اصحابش نشسته بود، ناگاه پیک وحی سر رسید و او را مأمور ساخت تا چهل شبانه روز از رفتن به خانه خدیجه خودداری کند.

آن حضرت به خانه ی فاطمه بنت اسد(مادر امیرالمؤمنین) آمد و به وسیله ی عمّار یاسر به خدیجه پیغام فرستاد:«من به امر الهی تا چهل شبانه روز از آمدن به خانه ی تو معذورم…»

خدیجه آن روزها در خانه اش را می بست و در فراق رسول خدا گریه می کرد. از آن طرف پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم شبها را به عبادت می پرداخت و روزها را روزه می گرفت، ولی فراق خدیجه را تحمّل نمی کرد. از این جهت دست به دعا بر می داشت و از خدا می خواست این مشکل را مرتفع سازد.(… و کنتُ لها عاشقا فسالتُ الله ان یجمع بینی و بینها… .)

مدّت فراق به چهل شبانه روز رسید، در شب آخر جناب جبرئیل، با طبقی از میوه های بهشتی از جمله رطب و انگور فرود آمد و حضرت را از پرداختن به عبادت های مستحبّی منع کرد و دستور داد: امشب از این طعامها افطار کن… .

امیرالمؤمنین علی علیه السلام نقل می کند: پیامبر خدا هر شب به من دستور می داد درِ خانه را باز کنم تا هر کس مایل بود وارد شود و با رسول گرامی اسلام افطار کند، ولی در این شب فرمودند از آمدن دیگران مانع شوم. زیرا آن طعام، مخصوص حضرت بود و دیگران حق نداشتند از آن بخورند.

در آن شب پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم دستمالی را که از سُندس بهشت بود از روی طبق برداشت و مقداری خرما و خوشه ای انگور میل کرد، سپس جامی از آب بهشت نوشید تا سیراب شد در این هنگام جبرئیل با ابریق بهشتی بر دستهای نازنین آن بزرگوار آب می ریخت و میکائیل نیز می شست و اسرافیل هم آن ها را با دستمال وخصوص آسمانی پاک می کرد… .

چون آن حضرت به امر جبرئیل به خانه خدیجه آمد، خدیجه از شوق دیدار پیامبر گریه کرد.

در آن هنگام حضرت از طعام بهشتی میل کرد، سپس خدیجه باقیمانده آن را خورد و از همین غذای بهشتی نیروی خاصّی برای انعقاد نطفه ی پاک حضرت فاطمه فراهم گشت… .

از این مطالب به طور خلاصه استفاده می شود که نطفه ی فاطمه زهرا سلام الله علیها از طریق غذای بهشتی منعقد گردید تا آمادگی بیشتری برای تربیت امامان معصوم فراهم شود و افتخاری بر افتخارات آن بانوی دو عالم افزوده گردد.

حزب فتنه انگیزان حزب شیطان

فاطمه زهرا سلام الله علیها برای اولین بار سخن از یک تشکیلات سازمان یافته خبر می دهد که با اهداف و انگیزه و روش شیطانی اقدام به ایجاد آن همه فتنه و مصیبت برای خاندان رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و غصب امامت علی علیه السلام کردند. آن حضرت هنگامی که فردی به همراه مأموران به درِ خانه فاطمه زهرا سلام الله علیها ریختند خطاب به آن فرد می فرماید:«آیا تو با حزبت که حزب شیطان است می خواهی مرا بترسانی در حالیکه حزب شیطان ناتوان است».

گمراه دروغگو

آن حضرت آنان را گمراه و دغل باز دانسته و این واقعیت روحی آنان را افشا می کند. حضرت خطاب به کسانی که به خانه اش یورش آورده اند، می گوید:«ای گمراهان و دروغگویان! چه می گوئید و چه می خواهید!…

دشمن رسول خدا

آن بانو با وصیت خود، آنان را چنین توصیف می کند:

«ای علی تو را وصیت می کنم که هیچ کس از آنان که به من ظلم کرده اند و حق مرا غصب نمودند در تشییع جنازه من شرکت نکنند، زیرا آنان دشمنان من و دشمنان رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هستند.

خائن به خدا و رسول خدا

هنگامی که علی علیه السلام را به مسجد برای بیعت کشاندند و بردند با تمام آلام و ناراحتی ها، برای دفاع از جان آن حضرت به مسجد رفت و در میان جمعیت داد سخن داد و گفت:

«وای بر شما چه زود به خدا و رسول خدا خیانت کردید و به خانواده ی او ستم نمودید با این که رسول خدا پیروی از ما و دوستی با ما را به شما سفارش کرده…»

حضرت فاطمه سلام الله علیها در معرفی جایگاه امامت و ولایت و ارزش آن به مردم هشدار می دهند، آنجا که می فرمایند:

خداوند اطاعت از ما اهل بیت را سبب برقراری نظام اجتماعی در امت اسلامی و امامت و رهبری ما را عامل وحدت و در امان ماندن از تفرقه ها قرار داده است.

و در شأن امام زمانشان می فرمایند:

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و علی علیه السلام دو پدر امت اسلامند. کجی ها را راست و انحرافات را اصلاح می نمایند. اگر مردم آنها را اطاعت کنند از عذاب جاویدان نجاتشان می دهند و اگر همراه و یاورشان باشند نعمت های همیشگی خداوندی ارزانی شان می دارند.

در تبیین منزلت امام می فرمایند:

مَثَل امام مانند کعبه است که مردم سوی او می آیند و او به سوی مردم نمی رود.

و در نهایت هشدار می دهند:

علی علیه السلام امامی ربانی و هیکلی نورانی و مرکز توجه همه عارفان و خداپرستان و از خاندان پاک و گوینده حق و محور اصلی امامت است.

در دفاع عملی از امام در خطبه اول پس از حمد خدا و درود بر پیامبر؛ آن گاه که به اصل مطلب می پردازد، در چندین جا سخن از مولای متقیان به میان آورده و از شخصیت بی نظیر او تعریف و توصیف کرده است و می فرماید:

ای مردم! بدانید که من فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و آله و سلم هستم، اگر بخواهید پدرم را خوب بشناسید، خواهید دید که رسول خدا پدر من است، نه پدر زنان شما و برادر پسر عمویم علی علیه السلام، نه برادر مردان شما…

قابل توجه است که فاطمه سلام الله علیها نه تنها علی علیه السلام را برادر پیامبر خدا می داند، بلکه یعکس رسول خدا را برادر امیرالمؤمنین می داند. سپس در جای دیگر خطبه می فرمایند:

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم برادرش علی علیه السلام را در کام مرگ و خطر می افکند، و او نیز برنمی گشت مگر اینکه با شجاعت خود دشمن را مغلوب کند و شر آتشین آنان را با شمشیرش خاموش سازد. علی علیه السلام آن قدر در راه خدا تلاش کرد که فرسوده شد و در امر الهی کوشید، مردی بود که محرم رازهای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به حساب می آمد، او سرور اولیاءالله، آماده جهاد و خدمت، دلسوز مردم، پرتلاش و فعال بود…

مطرح کردن این صفات والا آن هم در محضر جمع آشفته و پرغوغای غاصبین، بسیار ارزشمند و برای منافقین کوبنده بود، تا جایی که خلیفه ی اول، در آغاز سخنانش- در جواب فاطمه- به برتری امیرالمؤمنین و اخوت او با رسول خدا اعتراف می کند.

جان آدامز(اندیشمند غربی):

با مطالعه تاریخ، دولتها، زندگی و رفتار آدمها به این نتیجه رسیده ایم که رفتار زنان قابل اطمینان ترین و کم خطاترین شاخص برای تعیین میزان پایبندی یک ملت به اخلاقیات و پاکدامنی است. یهودیان، یونانی ها، سوئیسی ها و آلمانی ها همگی زمانی هویت ملی و شکل استقلال طلبانه دولتهایشان را از دست دادند که پاکدامنی خانوادگی و حُجب و حیای زنانشان از دست رفت.

امام خامنه ای(مدظله العالی):

ابرقدرت ها خصوصیت شان همین است که سعی می کنند ملتها را با ارعاب، با تهدید و با ترساندن، از میدان خارج کنند؛ می دانند که با ملتها نمی شود کُشتی گرفت. قدرتهای استکباری، دولتهایی را که متکی به ملتها نیستند به راحتی می توانند جابجا کنند؛ کما اینکه می بینید در خیلی جاها این کار را می کنند و در خیلی جاها هم تهدید می کنند و تهدیدشان مؤثر واقع می شود.

اما استکبار با آن دولتی و با نظامی که به مردم، به اراده ی مردم، به عواطف مردم و به ایمان مردم متکی است، نمی تواند مقابله کند. چون مقابله ی با مردم و با ملتهاست.

یکی از شاگردان شیخ می گوید: چون از مقدمات علوم و سطوح فارغ گشته برای تکمیل تحصیلات به نجف اشرف رفتم و به مجلس درس شیخ حاضر شدم از مطالب و درسش هیچ نمی فهمیدم. خیلی به این حالت متأثر شدم تا جایی که به حضرت امیر علیه السلام متوسل گشتم. شبی در خواب، خدمت آن حضرت رسیدم و امام علیه السلام«بسم الله الرحمن الرحیم» را در گوش من قرائت نمودند.

صبح چون در مجلس درس حاضر شدم. درس را می فهمیدم. کم کم جلو رفتم پس از چند روز به جایی رسیدم که در آن مجلس درس حاضر می شدم و صحبت می کردم. روزی از پایین منبر درس با شیخ بسیار صحبت نمودم و اشکال گرفتم. آن روز پس از ختم درس خدمت شیخ رسیدم وی آهسته در گوش من فرمود: آن کس که بسم الله را در گوش تو خوانده است تا و لا الضالین را در گوش من خوانده، این بگفت و برفت. من از این قضیه بسیار تعجب کردم و فهمیدم که شیخ دارای کرامت است، زیرا تا آن وقت به کسی این مطلب را نگفته بودم.

در مقدمه کتاب«شهیدان راه فضیلت» آمده است: مرحوم علامه امینی(ره) در یکی از مسافرت های خود به اصفهان، به منزل آیت الله خادمی(ره) وارد شد؛ یکی از روحانیون محترم شب قبل در خواب دید که حضرت امیرالمؤمنین(ع) به منزل آقای خادمی تشریف آوردند. وقتی که صبح به آن جا رفت که خواب خود را برای آیت الله خادمی نقل کند، متوجه شد که علامه امینی(ره) به آن جا وارد شده است.