حضرت ابوالحسن علی بن موسی الرضا علیهماالسلام در سال 148ه.ق و در روز یازدهم ذی قعده(دو هفته بعد از شهادت جد بزرگوارش امام صادق علیه السلام) مدینه چشم به جهان گشود.
پدر بزرگوارش حضرت امام موسی بن جعفر علیهماالسلام و مادر مکرمه اش به نام های نجمه خاتون، ام البنین، سکینه نوبیّه و تکتم نامیده می شود.
آن حضرت در دوران امامت 20 ساله ی خویش(183- 203) با سه تن از حکمرانان مستبد عباسی؛ هارون الرشید، امین و مأمون معاصر بود. امام رضا علیه السلام در آخر صفر سال 203ه.ق در سن 55 سالگی به وسیله ی مأمون؛ مسموم شد و در سناباد نوقان که امروزه یکی از محله های مشهد می باشد به شهادت رسید و در محل بارگاه فعلی مدفون گردید.
نوزاد مبارک
حضرت نجمه خاتون مادر امام رضا علیه السلام می گوید: از زمانی که فرزندم علی را باردار شدم، سنگینی حمل را احساس نمی کردم. در خواب پیوسته زمزمه ی تسبیح، تهلیل و ذکر خداوندی را از درون خود می شنیدم تا جائی که این امر موجب بیم و هراس من می شد، چون بیدار می شدم هیچ صدایی به گوشم نمی خورد، هنگامی که نوزاد متولد شد، روی زمین افتاد و دست هایش را روی زمین قرار داد و سرش را به سوی آسمان بلند کرد و لب هایش را حرکت داد چنانکه گویی حرف می زد. در این هنگام پدرش امام موسی بن جعفر علیهماالسلام به نزدم آمد و گفت: ای نجمه! کرامت پروردگارت بر تو مبارک باد! من نوزاد را در جامه ای سفید پیچیدم و به دست امام دادم، آن حضرت در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت، سپس آب فرات خواست و از آن به کام کودک مالید و آن گاه نوزاد را به من بازگردانید و فرمود:«خُذیهِ فَاِنَّهُ بَقِیَّهُ اللهِ تَعالی فی اَرضِهِ؛ او را بگیر که بقیه الله در روی زمین است.»امام موسی بن جعفر علیهماالسلام از همان دوران طفولیت او را به«رضا» ملقب گردانید و کنیه ی«ابوالحسن» را برایش برگزید. آن حضرت به فرزند دلبندش- که یادگار امامت محسوب می شد- خیلی علاقه داشت. مفضل بن عمر می گوید: روزی به حضور امام کاظم علیه السلام مشرف شدم، آن جناب فرزندش علی را در دامنش نشانده، نوازش می کرد و می بوسید. زبان آن کودک را می مکید و گاهی کودک را بر دوش خویش می نهاد و به سینه اش می چسبانید و پیوسته می گفت:«بّاَبی اَنتَ ما اَطیَبَ ریحَکَ وَ اَطهَرَ خَلقَکَ وَ اَبیَنَ فَضلَکَ؛ پدرم فدایت! تو چه خوشبویی و چه پاکیزه خویی و فضل و برتری تو چه تابان و درخشنده است!»
گفتم: فدایت شوم! در قلبم نسبت به این کودک علاقه ی عجیبی احساس می کنم که به غیر از شما این چنین عشق و علاقه ای به کسی ندارم. امام کاظم علیه السلام فرمود: ای مفضّل! او در نظر من همانند من نسبت به پدرم امام صادق علیه السلام می باشد. و آن گاه این آیه را تلاوت فرمود: (ذُرِّیَّهً بَعضُها مِن بَعضٍ وَ اللهُ سَمیعٌ عَلیمٌ) مفضل پرسید: آیا او بعد از شما امام است و مقام پیشوایی امت را خواهد داشت؟ فرمود: آری، هر که از او اطاعت کند هدایت یافته و آن که از او نافرمانی نماید، کافر خواهد شد.