جلسه خواستگاري

مراسم خواستگاري يکي از زيباترين مراسم ها در زندگي والدين و جوان مي باشد لذا بايد سعي شود که به بهترين نحو و با کيفيت عالي برگزار شود تا خاطره خوشي از آن در ذهن پايدار بماند. اما قبل از آن توجه شما را به نکته اي جلب مي نماييم:
ازدواج مراحلي دارد؛ قبل از عقد و بعد از عقد.

مرحله قبل از عقد هم خود مراحلي دارد که يکي از آن مراحل مسأله خواستگاري مي باشد و کسي که به خواستگاري مي رود حتما بايد مراحل قبل از آن را نيز به خوبي و به طور کامل طي نموده باشد، از جمله تحقيق از طرف مقابل، تا به شناخت نسبتاً کاملي از همسر آينده خود دست پيدا کند. و هر قدر در اين زمينه بيشتر دقت کند زندگي با موفقيتي در پيش رو دارد و هر ميزان که به مسأله تحقيق کم توجهي کند و احساسي عمل نمايد پايه هاي زندگي آينده خود را سست بنا نهاده است.
در مرحله خواستگاري سه سوال مهم مطرح است:

1. در چه شرايطي به خواستگاري برويم؟
2. با چه کساني و چگونه به خواستگاري برويم؟
3. چه سوالاتي در جلسه خواستگاري يا جلسات بعدي مطرح نمائيم؟

پاسخ سوال اول: در شرايطي بايد به خواستگاري برويم که هم خودمان و خانواده و هم طرف مقابل و خانواده اش از نظر روحي، رواني، زماني، مادي، جسمي و … آمادگي داشته باشند، که براي روشن شدن اين مطلب چند مثال مي آوريم. مثال: دختر خانمي فرداي خواستگاري امتحان دارد و از نظر روحي آرامش ندارد و در مجلس به راحتي نمي تواند با شما صحبت کند يا چند روز قبل يکي از بستگان آنها فوت کرده، اكنون وقت مناسبي براي خواستگاري نيست يا به طور غير مستقيم متوجه شده ايد خانواده دختر در شرايط فعلي از لحاظ مادي، آمادگي خواستگاري را ندارند و نمونه هاي ديگر که با کمي فکر کردن مي توانيد دريابيد.

- پاسخ سوال دوم: همراه بودن تني چند از افراد ذيل ضروري است: والدين، خواهر، برادر بزرگتر، عمو، عمه، خاله و ريش سفيد معتمد. البته به اين نکته توجه کنيد، هر چه جمعيت همراه بيشتر باشد دردسر آن بيشتر است، پس به حداقل اکتفا شود.
در ضمن تنها رفتن پسر براي خواستگاري صحيح نيست و معمولاً مشکلاتي در پي دارد.
مطلب دوم در مورد چگونگي خواستگاري؛ اين که رعايت پاکيزگي کامل و ظاهري کاملاً آراسته و استعمال بوي خوش نيز لازم است و البته و صددرصد همراه داشتن دسته گل و خريد يک هديه، زيرا بردن هديه در روح زن تأثير نيکو مي گذارد و اين عمل را دليل صدق و علاقه مرد مي شمارد و به اين وسيله احساس شخصيت مي کند و به تبع محبت و علاقه اش زياد مي گردد.»[1]

- پاسخ سوال سوم: در اين مرحله از چيزهايي سوال مي شود که قبلاً جوابش را به دست نياورده ايم و براي ما مخفي است. از اين قبيل سوالات:

1. چه انتظاري از همسر آينده ات داري که نوع پاسخ او مي تواند براي شما مهم باشد؟ مثلاً طرف مقابل بگويد من از همسرم توقع دارم بلافاصله بعد از عقد ماشين مدل بالا برايم تهيه کند و يا …. .
2. همسر شما چه ويژگي هايي بايد داشته باشد که مطلوب شما باشد؟
3. اصلي ترين وظيفه زن و شوهر در مقابل يکديگر چيست؟
4. آيا تصميم به ادامه تحصيل داريد؟
5. هدف شما از ازدواج چيست؟
6. به ترتيب علاقه خود را به سرگرمي هاي زير ذکر کنيد. (شماره گذاري کنيد.)
ارتباط با دوستان و اقوام… مطالعه… رفتن به سينما… صحبت تلفني… ورزش… گردش در خيابان… مسافرت… تماشاي تلويزيون… ويدئو… بازي با رايانه… .
7. سوال از مکان زندگي آينده و نحوه آن آيا مستقل باشد يا همراه خانواده پسر؟
8. نحوه معاشرت همسران با نامحرمان فاميل که با آن ها احساس نزديکي و خودماني دارد. (دختر خاله، پسر خاله، پسر دائي، دختر دائي)
9. ميزان علاقه همسر خود را در مورد ارتباط داشتن با دوستان و فاميل بدانيم؟[2]
10. نظر شما در مورد شرايط خاص…. و شغل و کار من چيست؟ و آيا مي توانيد با آن سازگار شويد.
11. و … .

محور هاي گفتگوي حضوري ازدواج

با توجه به ضرورت حصول شناخت متقابل قبل از ازدواج، ديدار طرفين وگفتگوي مستقيم در قالب جلسه معارفه، از اهميت خاصّي برخوردار مي باشد. آن چه در چنين جلساتي بايد مدّنظر قرار گيرد؛ دو محور اصلي است:

1. رؤيت وضعيت ظاهري[3]

2. گفتگو در مورد محورهاي اساسي زندگي؛ به منظور آشنايي با ديدگاه و فراهم آوردن زمينه تفاهم در متن زندگي مشترک؛ از طريق طرح سؤال و دريافت پاسخ هاي مناسب.

شايسته است اين گفتگو، همراه با دقّت و حوصله و پرهيز از شتاب برگزار گرديده و به دور از تعارفات غير معقول، سؤالات با کمال صراحت مطرح شده و پاسخ دهنده، ضمن احترام به ديدگاه ها و سؤالات؛ با کمال صداقت و دقّت و با پرهيز از طفره رفتن، جواب هاي کامل را ارائه نمايد. و از داشتن حالت و وضعيت ظاهري تصنّعي و به کارگيري جملات و عباراتي که به طور معمول از آن ها استفاده نمي شود، خودداري کند؛ در جهت هر چه مفيدتر بودن اين گفتگو، توجه به نکات زير لازم است:

· خواستگاري بيان رسمي تقاضاي ازدواج است.
· نحوه خواستگاري، بستگي به عرف هر منطقه دارد.
· جلسه خواستگاري، جلسه ارزيابي صفات و خصوصيات يکديگر است. صداقت در اين جا بسيار حائز اهميت است.
· در جلسه خواستگاري راجع به خصايص، اهداف، برنامه ها و سلايق و ….. سوال نماييد.
· خواستگاري کردن هيچ تعهدي را براي طرفين ايجاد نمي کند يعني طرفين به راحتي مي توانند از ادامه رفت و آمد يا اقدامات بعدي خودداري نمايند.
· در جلسه خواستگاري ضمن توجه به اوصاف و خصايص طرف مقابل، خانواده او را نيز مدنظر و توجه قرار دهيد.
· تعاليم ديني ما، اهميت خاصي براي امر خواستگاري قائل شده، لذا ديدن و توجه به زيبايي و يا اوصاف ظاهري را چنانچه به قصد خواستگاري باشد بدون اشکال دانسته است.
· چنانچه قصد ادامه تحصيل، اشتغال به حرفه خاص، سکونت در شهر يا مکان خاص و غيره را داريد در جلسه خواستگاري مطرح نمائيد.
· در بين گفتگو، سعي نکنيد علّت انتخاب فرد مورد نظر را براي خواستگاري (به صورت پيدا يا ناپيدا) بيان کنيد.
· نبايد نسبت به پاسخ ها حسّاسيت نشان داد يا زود قضاوت کرد، چون ممکن است پاسخ دهنده از واقع گويي صرف نظر کند.
· سعي کنيد نکات مثبت و منفي فرد مورد نظر را حين جلسه يا پس از آن يادداشت نماييد تا در مرحله تصميم گيري مورد ارزيابي قرار گيرد.
· توجّه داشته باشيد که خوبي ها هيچ گاه در يک فرد جمع نمي شود. بايد فرد مورد نظر را در مجموع مورد ارزيابي قرار دهيد.
· اگر به جهت مشاهده اشکال يا عيبي، به اين تصميم رسيديد که پيوند حاصل نشود؛ حتما آن اشکال را مخفي نماييد.

- سؤالات تفصيلي جلسه خواستگاري

با در نظر گرفتن تذکرات زير، بخشي از محورهاي لازم براي سؤال و جواب در خواستگاري به قرار زير است:
تذکر1. لازم نيست تمام سؤالات مندرج در اين مجموعه مطرح گردد. ممکن است لازم باشد برخي از آن ها را حذف و يا سؤالاتي را به آن بيفزاييد تا نماي شفافي از فرد مورد نظر به دست آيد.
تذکر2. رعايت ترتيب سؤالات لزومي ندارد؛ بلکه بهتر است به طور پراکنده سؤال شود؛ تا به صورت ناپيدا صحبت هاي لازم مطرح گردد.
تذکر3. طرح سؤالات نبايد به صورت بازجويي انجام گيرد؛ زيرا ممکن است تأثير نامطلوبي داشته باشد.

مسائل شخصي

1. ميزان تحصيلات خود را بيان کنيد. به چه دليل در اين سطح تحصيل کرده ايد؟ رشته تحصيلي شما کدام است؟ چرا در اين رشته تحصيل کرده ايد؟ ديدگاه خود را در مورد تحصيل بانوان، ميزان و رشته هاي متناسب ذکر کنيد.
2. ميزان علاقه و مطالعات خود را در زمينه کتب و جرايد بيان کنيد. موضوعات مورد علاقه تان کدامند؟
3. آيا تاکنون تحقيق يا تأليف داشته ايد؟
4. نظر شما در مورد خانه داري خانم ها چيست؟
5. تا چه حدّ با خانه داري آشنايي داريد؟ تجربيات خود را ذکر کنيد.
6. در مورد اشتغال بانوان در خارج از منزل، چه ديدگاهي داريد؟
7. تا چه حدّ از رسانه هاي گروهي استفاده مي کنيد؟ چه موضوعاتي را دنبال مي کنيد؟
8. نظر شما در مورد موسيقي چيست؟ آيا علاقه داريد؟ آيا موسيقي گوش مي دهيد؟ کدام نوع را؟
9. آيا در مورد احکام فقهي و شرعي موسيقي مطالعه اي داشته ايد؟
10. نظر کلّي شما در مورد تفريح، مسافرت، ورزش و حضور در اجتماع چيست؟ در چه حدّ به اين امور مي پردازيد؟ چرا؟
11. چرا در اين شهر مقيم هستيد؟ مدّت اقامتتان چه قدر است؟ در کدام محلّه ها ساکن بوده ايد؟
12. قبلاً در کدام شهر اقامت داشته ايد؟ دليل مهاجرت شما چه بوده است؟
13. آيا از سلامت جسمي برخوردار هستيد؟ آيا تا به حال بيماري سختي داشته ايد؟
14. متولد چه سالي هستيد؟
15. روند تحصيل خود، فراز و نشيب ها، تغيير رشته، ترک تحصيل، موفقيت ويژه اي که داشته ايد و …. را شرح دهيد.
16. در مورد محل هاي تحصيل خود، علّت جابه جايي و…. توصيح دهيد.
17. ويژگي هاي روحي خود را در زمينه عصبانيت، پرخاشگري، آرامش، حسّاسيت و …. توضيح دهيد. شدّت و نوع عکس العمل خود را در هر يک از اين حالات بيان کنيد.
18. ميزان مطلوب نظم و انضباط از ديدگاه شما چه قدر است؟ خودتان چه قدر مقيد هستيد؟ تا چه حد بي نظمي را تحمل مي کنيد و چه توقعي از همسرتان داريد؟
19. در زمينه غم و شادي، تاچه حد تأثير پذير هستيد؟
20. نظر شما در مورد انتقاد چيست؟ آيا انتقاد پذير هستيد؟ در چه شرايطي؟ چگونه از ديگران انتقاد مي کنيد؟
21. ميزان رضايت شما از وضعيت موجود خودتان تا چه حدّ است؟
22. آيا احساس حقارت، خود باختگي، شکست، از خودگريزي و …. داريد؟

امور مذهبي

1. مذهب شما چيست؟ تا چه حدّ به آن معتقديد؟
2. ديدگاه شما راجع به مذهب و افراد مذهبي (تيپ هاي مختلف) چيست؟ اگر ممکن است، علّت اين ديدگاه را توضيح دهيد؟
3. نظر شما در مورد حجاب، لزوم رعايت و ميزان مطلوب آن چيست؟ تا چه حدّ حجاب را رعايت مي کنيد؟
4. آيا حاضريد پس از ازدواج حجاب بهتري داشته باشيد؟ چرا؟

خصوصيات روحي و عاطفي

1. نسبت به انسان ها چه ديدگاهي داريد؟ نوع دوستي، تکريم و تحقير انسان ها را چگونه ارزيابي مي کنيد؟
2. تا چه حدّ از قدرت تصميم گيري برخورداريد؟ مواردي از تصميم گيري هاي مهمّ خود را ذکر کنيد.
3. چنان چه به وسواس مبتلا هستيد؛ ميزان، سابقه، دليل ابتلا و نوع واکنش خود را توضيح دهيد.
4. تعريف شما از خونسردي چيست؟ آيا خود را خونسرد مي دانيد؟ مواردي از خونسردي هاي خود را ذکر کنيد.

وضعيت اقتصادي

1. در مورد شغل فعلي و سابق خود توضيح دهيد.
2. وضعيت مالي خود را از حيث ميزان درآمد، پس انداز، طلب و بدهي، هزينه، افراد تحت تکفّل و …. شرح دهيد.
زندگي آينده
1. ديدگاهتان را درباره عامل موفقيت در زندگي مشترک شرح دهيد.
2. ديدگاهتان را درباره ارزش هاي فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و …. بيان کنيد.
3. در مورد سازگاري اجتماعي در محيط خانواده، محل کار، برخورد با اقوام و دوستان و …. ديدگاه شما چگونه است و چه عواملي را عامل کمک به اين سازگاري مي دانيد.
4. نظر کلّي شما درباره مهريه (ميزان، مطالبه، تعيين کننده، تأثير آن در زندگي و ….) چيست؟
5. ديدگاهتان را درباره اطاعت از شوهر بيان کنيد.

الگوي خانوادگي

1. طرز تفکّر اجتماعي و فرهنگي خانواده شما چگونه است؟
2. درباره وضعيت مالي خانواده تان توضيح دهيد.
3. اعضاي خانواده شما از لحاظ فکري، مذهبي، اقتصادي و روابط تا چه حدّ با يکديگر همگرايي دارند و ميزان اختلاف سليقه آنان چه قدر است؟
4. وضعيت مذهبي اعضاي خانواده خود را بيان کنيد.
5. ارتباطات اجتماعي خانواده شما، چگونه و با چه افرادي است؟
6. درباره اعضاي خانواده (تعداد، نسبت و وضعيت تحصيلي، اقتصادي، اجتماعي، سياسي و …. آنان) توضيح دهيد.[4]
و كتاب رهنمودهايي براي ازدواج جوانان- مؤسسه امام خميني(ره)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] . اميني، ابراهيم، انتخاب همسر، انتشارات سازمان انجمن اولياء و مربيان، چاپ سوم، 1379.
[2] . مقدس نيا، سيد عبد الحامد، روانکاوي زنان و مردان در زندگي زناشوئي، انتشارات دلاوري، چاپ اول، 1380، ص 140 ـ 132.
[3] . ديدن چهره و وضعيت ظاهري در مراسم خواستگاري در مباحث خانواده از اهميت بسيار برخوردار بوده و احکام فقهي خاصّي دارد که بايد به کتب فقهي (احکام نگاه کردن) مراجعه شود.
[4]. رهنمودهايي براي ازدواج جوانان، مديريت تربيتي مؤسسه امام خميني، قم، 1384ش، ص61 ـ 64.
حميد خاكسار- مركز مطالعات و پژوهش هاي فرهنگي حوزه علميه

اندیشه قم