توصیف شخصیت الهی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از زبان حضرت علی علیه السلام

در نهج البلاغه توصیفات بسیار عالی درباره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم از زبان امیرالمؤمنین علیه السلام بیان گردیده است که برخی از آن ها را متذکر می شویم:

1. «إلی أن بعث الله سبحانه محمدا رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم، لإنجاز عدته، و إتمام نبوته، مأخوذا علی النبیین میثاقه، مشهوره سماته، کریما میلاده؛ قرون و اعصار به دنبال هم فرا رسیدند و به گذشته درخزیدند. نیاکان جای خود را به فرزندان بازگذاشتند. تا آن گاه که خداوند سبحان«محمد رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم» را که پیمان پذیرش پیامبری او را از همه پیامبران گرفته بود، برای انجام وعده خویش و اتمام اصل نبوت مبعوث کرد، پیامبری با علامات مشهور و ولادت شریف».

امیرالمؤنین علیه السلام، در این جملات، این صفات را برای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بیان فرموده اند:

الف. وسیله انجام یافتن وعده خداوندی، که عبارت است از ارسال پیامبران برای هدایت مردم.

ب. اتمام کننده نبوت و ختم رسالت، با آوردن دین جاودانی اسلام.

ج. خداوند میثاق بعثت او را بر همه عالمیان و آوردن دین جاوید، از همه پیامبران گرفته بود.

د. علامات طبیعی و روحی او در کتاب های آسمانی و در معلومات اهل ذکر مشهور بوده است.

ه. میلاد او باکرامت بود؛ یعنی با نظر به سلسله پدران و مادران آن حضرت، هیچ فردی از چنان سلسله شریف، با آن شرایط باعظمت به دنیا نیامده است.

2. «إن الله بعث محمد صلی الله علیه و آله و سلم نذیراً للعالمین، و أمینا علی التنزیل…؛ خداوند متعال محمد صلی الله علیه و آله و سلم را تبلیغ کننده{بر حذر دارنده} عالمیان و امین برای فرستادن قرآن و رسالت مبعوث کرد…».

در این جملات دو صفت بسیار مهم آمده است:

الف. تبلیغ کننده{بر حذر دارنده} عالمیان از غوطه ور شدن در خودخواهی ها و خودکامگی ها و فرو رفتن در معاصی، با بیان نتایج ناگوار این پلیدی ها.

ب. امین مطلق در تلقی وحی و رساندن آن به بندگان خداوند.

3. «حتی أفضت کرامه الله سبحانه و تعالی إلی محمد صلی الله علیه و آله و سلم؛ فأخرجه من أفضل المعادن منبتا، و أعزّ الأرومات مغرساً؛ من الشجره التی صدع منها أنبیاءه، و انتخب{انتخب} منها امناءه عترته خیر العتر، و أسرته خیر الأسر، و شجرته خیر الشجر؛ نبتت فی حرم؛ و بسقت فی کرم؛ لها فروع طوال، و ثمر لاینال؛ فهو إمام من اتقی، و بصیره من اهتدی. سراج لمع ضوؤه، و شهاب سطع نوره و زند برق لمعه؛ سیرته القصد، و سنته الرشد، و کلامه الفصل، و حکمه العدل… .

تا آن گاه که کرامت خداوندی، سبحانه و تعای، به محمد صلی الله علیه و آله و سلم منتهی شد، آن وجود مقدس را از از برترین معادن رویاننده و عزیزترین اصول و ریشه ها برای کاشتن بیرون آورد. از آن درختی که خداوند آن را بشکافته و پیامبرانش را از آن بیرون آورده و امنای خود را از آن برگزیده است. عترت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، بهترین عترت هاست، و دودمانش بهترین دودمان ها، و درختش بهترین درخت ها که در حرم روییده شده و به رشد رسیده است. در کرم و مجد و شرف، برای آن درخت، شاخه هایی است بلند و ثمری است غیر قابل وصول. آن حضرت پیشوای کسی است که تقوا بورزد، و وسیله بینایی است برای کسی که هدایت یافته باشد. چراغی است که روشنایی اش درخشیده و ستاره ای است که نورش بارز و آشکار است، و آتش زنه ای است که لمعان آن برق تولید کرده است. سیرتش اعتدال، و سنتش رشد، کلام او جدا کننده حق و باطل و حکم او عدل محض است…».

امیرالمؤمنین علیه السلام در این جملات، صفات زیر را برای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بیان فرموده است:

الف. شرافت نسب و عظمت نیاکان، که پیامبرانی گرامی از آنها بوده اند. امام علی علیه السلام در خطبه یک نیز به این صفت اشاره فرموده اند.

ب. شرافت محیط خاص که مکه(حرم خدا) است.

ج. دودمانش بهترین دودمان هاست. مقصود، ائمه معصومین علیهم السلام و دیگر فرزندان متقی و رشد یافته آن حضرت است. شرافت و عظمت دودمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، نه فقط به دلیل انتساب آنان به آن حضرت است، بلکه به علت تکاپو و کوشش آنان در مسیر رشد و کمال بوده است. این معنا از جمله«… و بسقت فی کرم»(و به رفعت و عظمت در کرامت انسانی نائل آمده اند) و ده ها جمله دیگر از کلمات امیرالمؤمنین علیه السلام، در توصیف خاندان عصمت، در نهج البلاغه و دیگر سخنان آن بزرگوار، با کمال صراحت بر می آید.

د. برای عترت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، شاخه هایی بلند(در معرفت، کرم، تقوا، حکمت، عرفان و شجاعت) و ثمری غیرقابل وصول است؛ به این معنی که محصول زندگانی پرخیر و برکت عترت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، بالتر و باعظمت تر از آن است که از درخت حیات مردم معمولی برآید.

ه. پیشوای متقیان است.

و. وسیله بینایی برای هدایت یافتگان است.

ز. روشنایی تابان، ستاره ای پُر نور و به وجود آورنده انوار است.

ح. سیرتش اعتدال است.

ط. سنتش رشد است.

ن. کلامش جداکننده حق و باطل از یکدیگر است.

ی. حکم او عدل محض است.

4.«أرسله داعیا إلی الحق و شاهداً علی الخلق، فبلغ رسالات ربه غیر وانٍ و لا مقصر، و جاهد فی الله أعداءه غیر واهن و لامعذّر. إمام من اتّقی، و بصر{بصیره} من اهتدی.

خداوند سبحان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را برای دعوت به سوی حق و شاهد بر خلق فرستاد. آن برگزیده محبوب، رسالت هایی را که از پروردگارش گرفته بود، بدون ضعف و تقصیر به مردم تبلیغ فرمود و در راه خدا با دشمنان خدا بدون سستی و عذرخواهی غیر موجه جهاد نمود. او پیشوای هر انسانی است که تقوا بورزد و بینایی کسی که در مسیر هدایت قرار بگیرد».

الف. رسالت او، برای دعوت مردم به سوی حق، و شهادت بر خلق بوده است.

ب. انجام دهنده رسالات خداوندی، بدون سستی و تقصیر و اعتذار.

ج. پیشوای متقیان.

د. بینایی: وسیله بینایی برای هدایت یافتگان یا برای هدایت جویان.

فصلنامه هدی/ شماره شانزدهم/ پاییز1389