نقش مادر در تربیت فرزند
اساس جامعه اسلامی بر فضیلت و تقواست و این هنگامی امکان پذیر است که برنامه تربیت بر این اساس استوار گردد. انجام این خواسته، ممکن نیست جز به هنگامی که مادران پاک سرشت و پرهیزکار سرپرستی و انجام آن را عهده دار گردند. مادر، نخستین کسی است که بذر تربیت را در جان و روان کودک می پاشد و نهال آن را آبیاری می کند. در قرآن و روایات نیز برای مادر کلمه ی«امّ» ذکر شده است، «اُمّ» به معنای ریشه و سرچشمه است؛ بدین معنا که تمام یا اغلب گیرندگی فرزند از مادر است. طرز تفکّر و رفتار مادر، در سازندگی کودک مؤثر است و اوست که می تواند کودک را بر اساس مبادی اسلامی بپروراند و تربیت کند و شکّی در این نیست که هر مادری طالب فرزند یا فرزندانی است دور از پلیدی و آلودگی و در حین گرفتاری خوددار و تلاشگر. فرزندی که خشم خود را فرو خورد، بر نفس خود کنترل داشته باشد، مراقب اعمال و رفتار خود باشد و آن چه تحت عنوان وظیفه برایشان معیّن شده، انجام دهد. وصول به این هدف هنگامی است که پایه گذاران تربیت، خود بدان عامل باشند، به خصوص مادر که باید بیشترین مراقبت و مواظبت را بر اعمال خود داشته باشد و مؤمن و پرهیزگار باشد.
اگر در تربیت، معتقد به وجود فضائل و ایمان باشیم، صلاحیّت و شایستگی مربی را در امر تربیت مؤثر بدانیم، خواهیم پذیرفت که مادر، باید پاک و باتقوا باشد، مادر نیازمند است، از هر چه گناه و انحراف است، دوری نماید و در خود حالت مصونیت از گناه را پدید آورد. بررسی ها نشان داده است که خیانت، تبهکاری، زشتی، نابکاری، دشمنی، تجاوزکاری و بر عکس مراقبت در فکر و اعمال، سخن گفتن، ایفای حقوق و به طور کلّی پرهیز از گناه و خداترسی، همه این امور در کودک اثر می کند. در جایی که غذای دوران بارداری در ساختمان جسمی کودک مؤثّر باشد، آیا غیبت، حسادت، نمّامی، دروغ و سخن چینی و سایر جنبه های اخلاقی و روانی در کودک مؤثّر نیست؟! از سوی دیگر تقوای مادر مانع گناه و انحراف است و بی تقوایی و بی ایمانی وی، سبب بروز گناه و انحراف در خود و فرزندان می شود. خداوند کریم از زبان حضرت نوح علیه السلام چنین می فرماید:«وَ قالَ نوحٌ رَبِّ لا تَذَر عَلَی الاَرضِ مِنَ الکافِرینَ دَیّاراً اِنَّکَ اِن تَذَرهُم یُضِلُّوا عِبادَکَ و لا یَلِدوا اِلّا فاجِراً کفّاراً»؛ «خداوندا از این ناسپاسان و این مرد و زنی که دست از عناد و لجبازی بر نمی دارند، احدی را روی زمین باقی مگذار، همانا اگر از این ملّت کسی را باقی گذاری، بندگانت را گمراه می کنند. و از اینان فرزند جز بدکار و ناسپاس به وجود نمی آید.» حال اگر در میان قوم، مادر خوب فراوان بود، اگر زن باایمان و سپاسگزار و پاک زیاد بود، نمی فرمود؛ از اینان جز کافر به وجود نمی آید. پس به طور کلّی پاکی و درستی مادر در تربیت نسل مؤثّر است. وقتی مادر پاک و پرهیزکار و نیک روش باشد، با کمترین تلاش، صالح ترین فرزند را، تحویل اجتماع خواهد داد و زحمات و تلاش وی در جنبه تقوا و فضیلت بی ثمر نخواهد بود. در واقع تقوای مادر باعث ایجاد فضیلت ها و خصلت های انسانی و اخلاقی در کودک می شود، شخصیت طفل را مستقل و آزاد از هر گونه انحراف و بی بند و باری و ریا و فساد می آفریند. تقوای مادر نیروی ذخیره در او ایجاد می کند و او را در مقابله با مشکلات یاری می دهد. در واقع راز موفقیّت مردان بزرگ در این است که؛ مادران باتقوا و پرهیزکار داشته باشند، مادرانی که با جان پاک به تربیت نسل پرداختند و آنان را برای آینده، افرادی مؤثّر و مفید سازند. پدر مرجع بزرگ و انسان وارسته، مقدّس اردبیلی، زمانی که به خواستگاری یکی از همشهریانش رفت، پدر دختر گفت: دختر من، کور، کر و علیل دست و لنگ است. با این شرایط اگر می خواهی با او ازدواج کن. جوان گفت: چگونه با چنین فردی ازدواج کنم. پدر دختر گفت: فرزندم! منظور از کوری او این است که؛ چشم دیدن نامحرم را ندارد و کری او اینکه، گوش شنیدن صدای نامحرم را ندارد و مقصود از علیل دستی اینکه، دست نامحرمی، او را لمس نکرده است و مقصود از لنگ بودن این است که قدم به مجلس حرام نگذاشته است. با چنین دختری ازدواج کرد و نتیجه این ازدواج، چنان انسان والا و بزرگی شد.
مادر الگوی کودک است و اگر بخواهد نسلی سالم و مسلمان به جامعه تحویل دهد، چاره ای ندارد جز آن که به خدا مؤمن و معتقد، و دائماً در تمرین عبادت باشد. روح خلوص و خضوع مادر در حین عبادت تضرّعات و خیرخواهی های او، بیداری و شب زنده داری، عمل و رفتار اسلامی اش در کودک مؤثّر است. فرزند در سایه عبادت مادر شخصیتی مستقل و با ملاک های ایمانی ثابت و استوار پیدا می کند. از سوی دیگر وقتی شیر مادر به همراه یاد خداوند وارد دهان کودک شود، این کودک به انسانی وارسته تبدیل خواهد شد. آمده است که شیخ جعفر شوشتری از نظر علم و عمل به مقامات عالیه رسید، به طوری که نفوذ او در مردم به وقت نصیحت، نفوذی عجیب بود، از مادرش پرسیدند: به داشتن چنین فرزندی دلخوشی؟ گفت: نه! گفتند: چرا؟! گفت: من برای یکبار در مدت دو سال او را بدون وضو و طهارت شیر دادم.
پایان نامه سطح دو(بررسی زبرخی از عوامل انسانی در دین گریزی جوانان)/محقق: زهرا کارگران/پاییز1385