فلسفه غسل جنابت چیست؟
یعنی چرا اسلام دستور می دهد که به هنگام جنب شدن تمام بدن را بشویند در حالی که فقط عضو معیّنی آلوده می شود و آیا میان بول کردن و خارج شدن منی تفاوتی هست که در یکی فقط محل را باید شست و در دیگری تمام بدن را؟
برای این پرسش دو پاسخ علمی و دینی تقدیم می داریم:
پاسخ علمی آن این است که خارج شدن منی از انسان، یک عمل موضعی نیست.(مانند بول و سایر زوائد) به دلیل این که اثر آن در تمام بدن آشکار می گردد و تمام سلول های تن به دنبال خروج آن در یک حالت سستی مخصوص فرو می روند و این خود نشانه ی تأثیر آن روی تمام اجزای بدن است. توضیح این که: طبق تحقیقات دانشمندان در بدن انسان دو سلسله اعصاب نباتی وجود دارد که تمام فعالیت های بدن را کنترل می کند «اعصاب سمپاتیک» و «اعصاب پاراسمپاتیک» این دو رشته اعصاب در سراسر بدن انسان و در اطراف تمام دستگاه ها و جهازات داخلی و خارجی گسترده اند. وظیفه ی اعصاب سمپاتیک «تند کردن» و به فعالیت واداشتن دستگاه های مختلف بدن است و وظیفه ی اعصاب پاراسمپاتیک «کُند کردن» فعالیت آن ها است. در واقع یکی نقش «گاز» اتومبیل و دیگری نقش «ترمز» را دارد و از تعادل فعالیت این دو دسته اعصاب نباتی، دستگاه های بدن به طور متعادل کار می کند. گاهی جریان هایی در بدن رُخ می دهد که این تعادل را به هم می زند. از جمله این جریان ها مسئله ی «ارگاسم»(اوج لذت جنسی) است که معمولاً مقارن خروج منی صورت می گیرد، در این موقع سلسله ی اعصاب پاراسمپاتیک(اعصاب ترمز کننده) بر اعصاب سمپاتیک(اعصاب محرک) پیشی می گیرد و تعادل به شکل منفی به هم می خورد.
این موضوع نیز ثابت شده است که از جمله اموری که می تواند اعصاب سمپاتیک را به کار وادار و تعادل از دست رفته را تأمین کند، تماس آب با بدن است. از آن جا که تأثیر «ارگاسم» روی تمام اعضای بدن به طور محسوس دیده می شود و تعادل این دو دسته اعصاب در سراسر بدن به هم می خورد، دستور داده شده است که پس از آمیزش جنسی، یا خروج منی، تمام بدن با آب شسته شود و در پرتو اثر حیات بخش آن، تعادل کامل در میان این دو دسته اعصاب در سراسر بدن برقرار گردد.
اما پاسخ دینی آن، این است که فایده غسل منحصر به موارد فوق نیست. بلکه غسل کردن علاوه بر این یک نوع عبادت و پرستش نیز می باشد که اثرات اخلاقی آن قابل انکار نیست و به همین دلیل اگر بدن را بدون نیّت و قصد قربت و اطاعت فرمان خدا بشویند غسل، صحیح نیست. در حقیقت به هنگام خروج منی یا آمیزش جنسی، هم روح متأثر می شود و هم جسم. روح به سوی شهوات مادی کشیده می شود و جسم به سوی سستی و رکود. غسل جنابت که هم شستشوی جسم است و هم به علت این که به قصد قربت انجام می یابد شست و شوی جان است، اثر دو گانه ای در آن واحد روی جسم و روح می گذارد تا روح را به سوی خدا و معنویت سوق دهد و جسم را به سوی پاکی و نشاط و فعالیت.
از همه ی اینها گذشته وجوب غسل جنابت، یک الزام اسلامی برای پاک نگاه داشتن بدن و رعایت بهداشت، در طول زندگی است؛ زیرا بسیارند کسانی که از نظافت خود غافل می شوند؛ ولی این حکم اسلامی، آن ها را وادار می کند که در فواصل مختلفی خود را شستشو دهند و بدن را پاک نگاه دارند. این موضوع اختصاصی به مردم اعصار گذشته ندارد. در عصر و زمان ما نیز بسیارند کسانی که به علل مختلفی از نظافت و بهداشت تن غافلند.(البته این حکم به صورت یک قانون کلی و عمومی است حتی کسی را که تازه بدن خود را شسته شامل می شود).
مجموع جهات سه گانه فوق روشن می سازد که چرا باید به هنگام خروج منی(در خواب یا بیداری) و هم چنین آمیزش جنسی(اگر چه منی خارج نشود) غسل کرد و تمام بدن را شست.
از حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام نقل شده است که عده ای از یهود محضر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم مشرّف شدند و عالم ترین آن ها پرسید: چرا خداوند متعال در بحث جنابت دستور غسل داده و برای خروج بول و غایط چنین دستوری نیامده است؟ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:«حضرت آدم علیه السلام وقتی از آن درختِ نهی شده استفاده کرد{آن چه خورده بود} در تمام بدنش از رگ ها و مو و پوست وارد شده و اثر گذاشت و شخص پس از عمل مجامعت، خارج شدن منی در تمام بدنش اثر می گذارد. بدین جهت خداوند متعال غسل کردن{و شستن تمام بدن با نیّت و کیفیت خاص} را تا روز قیامت واجب نموده است. اما بول از زیادی آشامیدنی و غایط(مدفوع) از زیادی خوردنی هاست بدین جهت وضو لازم شده است».
پس علت غسل جنابت{چند چیز است}:
1- نظافت و تطهیر ظاهر بدن
2- تطهیر روحی{همان گونه که در روایت قبل بیان گردید}
3- زیاد بودنِ موجبات وضو مناسبِ تخفیف و آسان کردن حکم آن است.
4- جنابت غالباً همراه با لذت است بدین جهت غسل کردن بر شخص دشوار نیست به خلاف بول و غایط و…
5- جنابت غالباً در اختیار آن ها است به خلاف بول و غایط.
فصلنامه مربی بسیج/ویژه مربیان احکام/6