آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی شرایط دعا را اینگونه بیان کرده ‏اند:

1- «حضور قلب: با توجه به این که دعا عبارت است از خواستن و خواستن امری باطنی است نتیجه می‏گیریم که دعای بدون حضور قلب دعا نیست.

2- خضوع و فروتنی;

3- امیدواری چون خواستن بدون امیدواری تحقق نمی‏ یابد امیدواری نیز از شرایط دعاست.

4- شناخت‏ خدا و اعتقاد به قدرت او و علم او به نیاز زیرا امیدواری که یکی از شرایط دعا می‏باشد در صورتی تحقق می‏یابد که دعا کننده خداوند را شناخته و علم و قدرت او نسبت‏به خواسته خود باور داشته باشد;

5- امیدواری به خدا و قطع امید از دیگران خداوند می‏فرماید و با امید و آرزو و ترس او را بخوانید;

6- پرهیز از گناه بویژه ستم مالی و آبرویی به مردم در حدیث قدسی آمده است. دعا از تو اجابت از من زیرا دعایی از من پوشیده نمی‏ماند مگر دعوت حرام لقمه. (24)

7- گریستن روایت‏شده است‏بین بهشت و جهنم گردنه‏ای است که کسی از آن عبور نمی‏کند مگر کسانی که از ترس خدا خیلی گریه کرده باشند;

8- سپاس و ستایش خداوند…

9- ذکر نام‏های خدا که مناسب دعایش می‏باشد و نیز گفتن نعمت‏های خداوند و شکر آن بیان گناهان و آمرزش خواستن برای آنها.

10- درنگ و عجله نکردن و اصرار و پافشاری در دعا زیرا که خداوند درخواست کننده لجوج را دوست دارد. و حداقل پافشاری این است که دعای خود را 3 بار تکرار کرده و خواسته خود را 3 بار بگوید;

11- پنهان کردن دعا (25) زیرا هم فرمان خداوند را که پنهانی دعا کنید اجابت کرده و هم از آفت ریا دور می‏ماند و روایت‏شده دعای پنهانی برابر با 70 دعای آشکار است;

12- شریک ساختن دیگران در دعا;

13- با دیگران دعا کردن دعا در جمع نیز باعث اجابت است;

14- تضرع در دعا به همراه قلب خاضع و بدن متواضع و بدون چاپلوسی;

15- صلوات فرستادن بر محمد(ص) و آل او نیز در اول و آخر دعا باعث اجابت است;

16- پاک دلی و روی آوردن با تمام وجود به خداوند. امر دیگری که باعث اجابت است توجه کردن بنده به مولای بخشنده، مهربان و رحیم با قلب باطن و روح خود می‏باشد نیز باید دل خود را از غیر خدا بخصوص افکار پستی که باعث نجاست دل و کثیف شدن روح می‏باشد مانند افکار حرام، مکروه بخصوص غم و غصه دنیا و ترس از ناگواری‏ها و بدگمانی به خداوند متعال و بی اعتقادی به وعده‏های او پاک نمود;

17- دعا قبل از بلا چنین دعائی خیلی مؤثرتر از دعایی است که پس از رسیدن بلا و سختی صورت می‏گیرد.

18- شریک نمودن دیگران در دعا قبل از خود و برای آنان دعا کردن امر دیگری که در دعا مؤثر است این است که دیگران را در دعای خود شریک نمایند ولی بهتر است قبل از خود برای آنان دعا کند.

19- بلند کردن کف دستها هنگام دعا.

20- در دست داشتن انگشتری عقیق یا فیروزه

21- صدقه دادن.

22- اوقات خاص از قبیل شب و روز جمعه، وقت نماز عشاء، آخر شب تا طلوع فجر بعد از نمازهای واجب، 3 شب قدر در ماه رمضان، هنگام وزیدن بادها و باریدن باران، از بین رفتن سایه‏ها و …;

23- مکان‏های خاص، انتخاب مکان‏های شریف;

24- حالات عالی مانند رقت قلب.

25- طهارت نماز و روزه.» (26)

علاوه بر آنچه گفته شد تفکر در معانی دعاها و همچنین بدست آوردن فلسفه عبادات و فهم اسرار آن نیز واجب است زیرا هر نوع عبادت و پرستشی و بلکه هر نوع عمل نیکی می‏باید با جریانی از معرفت و حکمت همراه شود و گرنه ارزش آن همچون یک عمل جبری و یا عملی که فقط از روی عادت انجام می‏شود.پائین خواهد آمد.

برای استجابت دعا نیز علاوه بر رعایت آن آداب دعا. می‏باید همواره به این دو نکته نیز توجه فراوان داشت اول اینکه صاحب حقی بوده باشیم مثل مظلومین و نه مثل ظالمین و دیگر اینکه بکوشیم همواره با کسب آبرو و عزت به محضر عبادت خداوند برویم همچنین از شکر خالصانه خداوند برای نعمت‏های عظیم مادی و معنوی اش و اظهار توبه و تصحیح اعمال نباید غافل شد زیرا اینها نیز عوامل مؤثری در استجابت دعا هستند. خداوند آنقدر مهربان و با محبت است که اگر با ادب و سلوک الهی هر چه از او بخواهیم (البته اگر از روی حکمت و خیر بوده باشد) او به ما خواهد داد ولی ما اغلب فقط به نعمت‏های مادی و نیازهایی که فقط زندگی ما را سر و سامان می‏دهند قناعت می‏کنیم و سخت از نعمت‏ها و الطاف عظیم معنوی او غافل و بی ‏توجه هستیم.

در آخر از خداوند متعال چنین می‏خواهیم که ما را در فهم اسرار عبادات و دوری از دنیا طلبی‏های مذموم و ناپسند موفق بدارد و نیز به همراه آن می‏خواهیم که به ما شوق و همتی قوی برای انجام عبادات و اوامر حکیمانه‏اش ببخشد بگونه‏ای که سختی و ناملایمات روزگار هرگز نتواند به آن آسیبی وارد کند همچنین استجابت دعاهای خیر مؤمنین و مؤمنات را از آن وجود سراسر رحمت و لطف و خیر و زیبایی مطلق و بی پایان خواهانیم.

الحمد لله رب العالمین

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

24- خداوند آنقدر آگاه و شنوا و لطیف است که هر نوع دعائی را هر کجا که باشد و هر چقدر که آرام و آرام نیز گفته شود بطور دقیق آن را می‏شنود پس هر چقدر از درونمان خدا را آرام صدا بزنیم خدا باز آن را خواهد شنید پس فقط باید کوشید که قابلیت و زمینه برای استجابت دعاهایمان را بدست آوریم.

25- رفتار انسانها در تنهائی‏هایشان بسیار مختلف و بلکه عجیب است‏ یکی در تنهائی‏هایش فقط به افکار پست و شیطانی‏اش عمل می‏کند و دیگری در تنهائی‏ها وقتش را به بطالت می‏گذراند و دیگری در تنهائی‏هایش خدا را می‏خواند و دائم در فکر پرورش استعدادهای روحی مثبت ‏خود است.

26- همانجا، صص 231 تا 257.

تبيان