برنامه تربیتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم

اولین آیاتی که بر خاتم انبیا صلی الله علیه و آله و سلم نازل شد آیات آموزشی و تربیتی بود:

بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحِیمِ اقرَأ بِاسمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ؛ خَلَقَ الإِنسانَ مِن عَلَقٍ؛

با توجه به این آیات، مسئولیت آموزش و پرورش بشر به دوش پیامبر آمد تا با این متن آموزشی یعنی قرآن کریم، خودسازی و تهذیب نفس بندگان را آغاز کند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم پس از مبعوث شدن به رسالت از غار حرا به خانه بازگشت. سپس آیات اول سوره مزمل بر ایشان نازل شد که شامل دستورالعمل 12 گانه ای بدین ترتیب بود:

اول: شب زنده داری؛ «قُمِ اللَّیلَ إِلّا قَلِیلاً».

دوم: نماز شب(تهجد)؛ «إِنَّ ناشِئَه اللَّیلِ هِیَ أشَدُّ وَطئاً وَ أقوَمُ قیلاً».

سوم: تمسک به قرآن؛ «و رتّل القرآنَ ترتیلاً».

چهارم: اراده؛ « إِنَّ ناشِئَه اللَّیلِ هِیَ أشَدُّ وَطئاً».

پنجم: قاطعیت در عمل و گفتار؛ «وَ أقوَمُ قیلاً».

ششم: فعالیّت مدام؛ «إِنَّ لَکَ فِی النَّهارِ سَبحاً طَویلاً».

هفتم: ذکر مدام؛ «وَ اذکُرِ اسمَ رَبِّکَ».

هشتم: و نهم: دعا و انقطاع الی الله؛ «وَ تَبَتَّل إِلَیهِ تَبتیلاً».

دهم: توکّل؛ «رَبُّ المَشرِقِ وَ المَغرِبِ لا إلهَ إلَّا هُوَ فَاتَّخِذهُ وَکیلاً».

یازدهم: صبر؛ «وَ اصبِر عَلی ما یَقُولُونَ».

دوازدهم: سعه صدر؛ «وَ اهجُرهُم هَجراً جَمیلاً».

هر چند این دستورالعمل برای شخص پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نازل شده است؛ ولی هر کس قصد خودسازی، سیر و سلوک و رسیدن به کمال معنوی دارد با عمل به این دستوراعمل می تواند در حد خود به کمال برسد.