وَ مِنْ كَلام لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ

از سخنان آن حضرت است

 قالَهُ لِلاَْشْعَثِ بْنِ قَيْس. وَ هُوَ عَلى مِنْبَرِ الْكُوفَةِ يَخْطُبُ، فَمَضى فى بَعْضِ كَلامِهِ

به اشعث بن قيس. امام بر منبر كوفه سخنرانى مى فرمود، در ضمن گفتارش مطلبى عنوان كرد كه

شَىْءٌ اعْتَرَضَهُ الاَْشْعَثُ فَقالَ: يا اَميرَالْمُؤْمِنينَ هذِهِ عَلَيْكَ لاَ لَكَ.

اشعث بر آن حضرت اعتراض نموده، گفت: يا اميرالمؤمنين اين مطلب به زيان توست نه به سودت.

فَخَفَضَ عَلَيْهِ السَّلامُ اِلَيْهِ بَصَرَهُ ثُمَّ قالَ:

امام نگاهش را به او دوخت و فرمود:

ادامه »

وَ مِنْ كَلام لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ

از سخنان آن حضرت است

فى ذَمِّ اخْتِلافِ الْعُلَماءِ فِى الْفُتْيا

در نكوهش اختلاف علما در فتاوى

تَرِدُ عَلى اَحَدِهِمُ الْقَضِيَّةُ فى حُكْم مِنَ الاَْحْكامِ فَيَحْكُمُ فيها

در حكمى از احكام قضيه اى نزد يكى از ايشان مطرح مى گردد او به رأى خود

بِرَأْيِهِ، ثُمَّ تَرِدُ تِلْكَ الْقَضِيَّةُ بِعَيْنِها عَلى غَيْرِهِ فَيَحْكُمُ فيها بِخِلافِهِ،

حكم مى دهد، سپس همان بر ديگرى ارائه مى شود او حكمى ديگر صادر مى نمايد،

ثُمَّ يَجْتَمِعُ الْقُضاةُ بِذلِكَ عِنْدَ الاِْمامِ الَّذِى اسْتَقْضاهُمْ

آن گاه به نزد رهبرى مى روند كه مسند قضا را به آنان سپرده است

فَيُصَوِّبُ آراءَهُمْ جَميعاً! وَ اِلهُهُمْ واحِدٌ، وَ نَبِيُّهُمْ واحِدٌ،

او هم صحّت هر دو حكم را تصديق مى نمايد! در حالى كه خدا و پيامبر

وَ كِتابُهُمْ واحِدٌ. اَفَامَرَهُمُ اللّهُ تَعالى بِالاِْخْتِلافِ فَاَطاعُوهُ؟

و كتابشان يكى است. آيا خداوند آنان را به اختلاف دستور داده و آنان اطاعتش كرده اند؟

اَمْ نَهاهُمْ عَنْهُ فَعَصَوْهُ؟ اَمْ اَنْزَلَ اللّهُ سُبْحانَهُ ديناً ناقِصاً فَاسْتَعانَ

يا آنان را از اختلاف نهى فرموده و آنان از نهى او سرپيچى نموده اند؟ يا خداوند دينى ناقص نازل نموده

ادامه »

وَ قالَ عَلَيْهِ السَّلامُ:  ما ظَفِرَ مَنْ ظَفِرَ الاِْثْمُ بِهِ، وَالْغالِبُ

و آن حضرت فرمود: آن كه گناه بر او پيروز شد به پيروزى نرسيد، و كسى كه با بدى غلبه

بِـالشَّـرِّ مَغْلُـوبٌ.

كند در حقيقت مغلوب است.

وَ قالَ عَلَيْهِ السَّلامُ:  الْعُمْرُ الَّذى اَعْذَرَ اللّهُ فيهِ اِلَى ابْنِ آدَمَ

و آن حضرت فرمود: عمرى كه خداوند فرزند آدم را در آن معذور داشته

سِتُّونَ سَنَةً.

شـصت سال است.

 وَ قالَ عَلَيْهِ السَّلامُ لَمّا بَلَغَهُ قَتْلُ مُحَمَّدِ بْنِ اَبى بَكْر رَضِىَ اللّهُ عَنْهُ:  اِنَّ

وقتى خبر شهادت محمّد بن ابوبكر به او رسيد، آن حضرت فرمود: اندوه ما

حُزْنَنا عَلَيْهِ عَلى قَدْرِ سُرُورِهِم بِهِ، اِلاّ اَنَّهُمْ نَقَصُوا بَغيضاً،

بر او به اندازه خوشحالى دشمنان به اوست، با اين تفاوت كه آنها دشمنى را از دست دادند،

وَ نَقَصْنا حَبيباً.

و مــا دوســتى را .

توكل در كلام  :

حضرت امام خميني(ره): «… در همة كارها اتكال به خدا كنيد، قدرت‎ها در مقابل قدرت خدا هيچ است، قوه‎ها در مقابل قوة الهي نابود است. اتكال به خدا كنيد غلبه به هر چيزي مي كنيد و پيغمبر اسلام با آنكه يك نفر بود در مقابل همة دشمن ها با اتكال به خدا غلبه كرد… نور توحيد و پرچم توحيد را بر همة ممالك اسلام سايه افكن كرد. براي اينكه اتكالش به خدا بود جبرئيل امين هم پشت سرش بود . شما هم اتكال به خدا كنيد تا جبرئيل امين پشت سر شما با شما همراه باشد فرشتگان با شما همراه باشند…» [1]‎ « لازم است با اين دو خصيصه، اتكال به خداي تبارك و تعالي، اطمينان به نفس، با اين دو خصيصه پيش برويد و بعد از مدّت كوتاهي خواهيد ديد كه راههاي سعادت بر شما باز مي شود.[2]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] . صحيفة نور (22جلدي)- ج 22- ص197- 8/ 6/ 67ـ سازمان مدارك فرهنگي انقلاب اسلامي / 1369.
[2] . همان- ج 18 ص146ـ 1/ 8/ 62.

مهدي رحيمي

اندیشه قم

روايات در زمينه توکل فراوان است از جمله:

1ـ علي بن سويد مي گويد : از امام كاظم (ع) در مورد اين آيه شريفه سؤال كردم: « وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَي اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ»‌[1] پس فرمودند: توكل بر خدا را درجاتي است ازآنها اين است كه توكل كني برخدا در كارهاي خودت، تمام آنها پس آنچه در حق تو انجام داد از او راضي باشي. بدان كه او غير از خير و فضل براي تو چيزي نمي خواهد و بداني كه حكم از آن خداست، پس توكل كن بر خدا به واگذاري امور به او و اعتماد كن به خدا در آنها و غير آنها. [2]

2ـ امام صادق (ع) فرمودند: « خداوند به داود وحي فرستاد كه: هيچ يك از بندگانم بدون توجه به احدي از مخلوقاتم به من پناهنده نشود كه من بدانم نيت و قصد او همين است، پس آسمانها و زمين و هر كه در آن است با او نيرنگ بازند مگر آنكه راه چاره را از بين آنها برايش بگشايم و هيچ يك از بندگانم به يكي از مخلوقاتم پناه نبرد كه بدانم قصدش همانست جز آنكه اسباب آسمانها و زمين را از دستش بگيرم و زمين زير پايش را فرو برم وبه هر وادي هلاكتي افتاد باك ندارم.[3]

البته واضح است كه مفهوم توكل به خداوند اين نيست كه انسان همة كارها را به اميد خدا رها كند و خود حتي دنبال اسباب هم نرود بلكه همواره انسان بايد به تكليف خود عمل كرده و از زير بار وظيفه و انجام امور از راه اسباب آن به بهانة توكل بر خدا شانه خالي نكند كه «اي الله أن يجري الاشياء الا بالاسباب».[4]-[5]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] . طلاق/ 65.
[2] . اصول كافي، ( 4جلدي، باترجمة فارسي)، ج3/ ص106، كتاب ايمان و كفر، باب التفو يض الي الله و التوكل عليه ، ح 5، مرحوم كليني ترجمه: سيد جواد مصطفوي، دفتر نشر فرهنگ اهل بيت(ع)، تهران(بي تا).
[3] . همان، ص103و104، ح1 همان باب.
[4] . بحارالانوار، ج2، ص90،ح14و15، علامة مجلسي، دار احيا التراث العربي/ 1403 هـ ق .
[5] . براي مطالعة بيشتر مراجعه شود به، شرح چهل حديث، ص213-219، امام خميني، مؤسسة تنظيم و نشر آثار امام(ره) اول، 1371و معراج السعاده، ص615-622 ملا احمد نراقي ـ انتشارات دهقان / تهران/ (بي تا).

مهدي رحيمي

اندیشه قم

توكل در معارف دين

توكل، اطمينان و واگذاشتن امور به قادر متعال از جمله صفات برجستة بندگان حق تعالي است. آنچه از تشويش ها،

دو دلي ها، ترديد‎ها ونگراني‎ها نسبت به آينده جلوگيري مي كند و به انسان قوّت دل، اراده وگرمي در كارها

مي بخشد، توكّل برخدا و اطمينان به اوست . توكل از جمله موضوعاتي است كه در قرآن كريم و روايات اهل بيت

دربارة آن زياد سخن به ميان آمده و بدان سفارش شده است. در برخي از آيات از خصلت‎هاي والاي مؤمنان شمرده

شده، « الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ» [1]« كساني هستند كه صبر مي كنند و بر پروردگارشان توكل دارند »

و در مواردي نيز بدان امر شده است . «وَ عَلَي اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»‌ [2]«و مؤمنان بايد بر خداوند توكل نمايند »

و متوكلين از محبوبين خداوند متعال معرفي شده اند. «فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ»[3]

بنابراين انسان بايد در همة امور اعم از مادي و معنوي بر خداي تعالي تكيه داشته باشد و تأثير اسباب و علل را

از او بداند و معتقد و پايبند به اصل «لامؤثر في الوجود الا الله» ‌باشد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] . نحل/ 42.
[2] . در هشت آيه از قرآن اين عبارت ذكر شده است از جمله: توبه/ 51ـ مائده/ 11 و آل عمران 122.
[3] . آل عمران / 159.

مهدي رحيمي

اندیشه قم

وَ قالَ عَلَيْهِ السَّلامُ:  اِتَّقُوا مَعاصِىَ اللّهِ فِى الْخَلَواتِ،

و آن حضرت فرمود: از نافرمانى خدا در خلوتها پروا كنيد،

فَاِنَّ الشّاهِدَ هُوَ الْحاكِمُ.

كه بيننده همان حكم كننده است.

وَ قالَ عَلَيْه السَّلامُ وَ قَدْ مَرَّ بِقَتْلَى الْخَوارِج ِ يَوْمَ النَّهْرَوانِ:

و آن حضرت در روز نهروان بر كشته هاى خوارج گذشت و فرمود:

بُؤْساً لَكُمْ، لَقَدْ ضَرَّكُمْ مَنْ غَرَّكُمْ. ] فَقيلَ لَهُ: مَنْ غَرَّهُمْ

بدا به شما، آن كه فريبتان داد به شما ضرر زد. گفتند: چه كسى آنان را فريفت

يا اَميرَالْمُؤْمِنينَ؟ فَقالَ:[ الشَّيْطانُ الْمُضِلُّ، وَ الاَْنْفُسُ الاَْمّارَةُ

اى اميرالمؤمنين؟ فرمود: شيطان گمراه كننده، و نفس امّاره

بِالسُّوءِ غَرَّتْهُمْ بِالاَْمانِىِّ، وَ فَسَحَتْ لَهُمْ بِالْمَعاصى،

به سوء آنان را به آرزوها فريفت، ميدان معصيت را براى آنان گسترد،

وَ وَعَدَتْهُمُ الاِْظْهارَ، فَاقْتَحَمَتْ بِهِمُ النّارَ.

پيروزى را به آنان وعده داد، و به آتششان درانداخت.