علامه محمّد جواد بلاغي (ره):

«دربارة فروتني ايشان بسيار گفته‎اند. نقل مي كنند كه خود به بازار مي‎رفت و آنچه نياز داشت مي خريد و به منزل مي‎آورد و هرگز نمي‎پذيرفت. كسي در كارهايش به او كمك كند. آنقدر در برابر سخن حقّ متواضع بود كه در برخي نوشته‎هاي خودتذكر مي داد: هر كس پرسش يا انتقادي و ايرادي دارد براي من بنويسد و پاسخ دريافت دارد و از اين راه به علم و حقيقت كمك كند…» .[21]

شهيد مظلوم آية الله بهشتي (ره):

ايشان در اوائل انقلاب اگر چه بخاطر شرائط خاص لازم بود محافظ و پاسدار داشته باشد ولي هرگز اجازه نمي‎داد كه پاسداران در اتومبيل را برايشان باز و بسته كنند و تمام كارهاي مربوط به خود را خود انجام مي دادند.[22]

[21] . سيماي فرزانگان/ ص296
[22] . همان/ ص 296

علامه سيد محمّد حسين طباطبائي(ره):

آية الله تهراني، از شاگردان ايشان اينگونه مي گويد: «اين مرد جهاني از عظمت بود؛ عيناً مانند يك بچه طلبه در كنار صحن مدرسه روي زمين مي نشست و نزديك به غروب در مدرسة فيضيه مي آمد و چون نماز بر پا مي شد، مانند ساير طلاب نماز را به جماعت مرحوم آية الله آقاي حاج سيد محمد تقي خوانساري مي خواند. آنقدر متواضع و مؤدّب و در حفظ آداب سعي بليغ داشت كه من كراراً خدمتشان عرض كردم: آخر اين درجه از ادب و ملاحطاتِ شما ما را بي‎ادب مي كند.
از قريب چهل سال پيش تا به حال ديده نشده كه ايشان در مجلس به متكا و بالش تكيه زنند، بلكه پيوسته در مقابل واردين مؤدّب، قدري جلوتر از ديوار مي نشستند و زير دست مهمان واردـ من شاگردشان بودم و بسيار به منزل ايشان مي رفتم و به مراعات ادب مي خواستم پائين تر از ايشان بنشينم ابداً ممكن نبود…»[1].

محدّث قمي (مرحوم شيخ عباس قمي صاحب مفاتيح الجنان):

ايشان در كتاب فوائد الرضويه كه در شرح علماي شيعه نوشتند وقتي به نام خودش مي رسد،چنين مي‎نگارد: «همانا،چون اين كتاب شريف، در بيان احوال علماست،شايسته نديدم كه ترجمة‌ خود را كه احقرو پست‎تر از آنم كه در عداد ايشان باشم، در آن درج كنم از اين رو از ذكر حال خود صرف نظر كرده،اكتفاء مي‎كنم به ذكر مؤلفات خود.»[2]

[1] . مهرتابان (ياد نامه و مصاحبات تلميذ و علّامه ) ص 50 ـ 51 ـ سيد محمد حسين حسيني تهراني ـ چاپ اول/ انتشارات باقر العلوم/ سال نشر ندارد.
[2] . سيماي فرزانگان/ ص307 به نقل از «فوائد الرضويه ـ زندگي علماي مذهب شيعه»حاج شيخ عباس قمي ـ دو جلد در يك مجلًّد انتشارات كتابخانة مركزي ـ بدون تاريخ و نوبت چاپ

شيخ انصاري (ره)

«ايشان داراي همّتي بلند و اخلاقي نيكو بود و به امور طلّاب شخصاً رسيدگي مي‎كرد و مانند پدري مهربان آنان را تحت تربيت خود قرار داده بود ـ چند روزي شيخ ديرتر از وقت مقرّر براي تدريس حاضر مي شد از وي سبب را پرسيدند فرمود: يكي از سادات به تحصيل علوم ديني مايل گشت و اين امر را به چند نفر در ميان نهاده تا درس مقدمات برايش گويند ولي هيچ يك حاضر نشدند و شأن خود را بالاتر ديدند ـ بدين جهت خود متصدّي اين امر شده،درس او را به عهده گرفتم»[1].

آية الله العظمي حائري (ره) مؤسس حوزة علميه قم:

يكي از بزرگان گفتند كه: وقتي ، يكي از طلاب بيمار شد، مرحوم حاج شيخ دارويش را تهيّه كرده و به منزل برده به خانواده دستور دادند كه آن را آماده كنند و سپس خودش دارو را به حجرة آن طلبه آورد و حتّي به خادمش نداد كه ببرد.[2]

[1] . زندگي و شخصيت شيخ انصاري ـص 78 ـ ص مرتضي انصاري چاپ دوّم/ تهران/ ناشر: حسينعلي نوبان/ 1361 هـ . ش .
[2] . سيماي فرزانگان/ ص 306

آخوند خراساني (ره):

در احوالات ايشان نوشته اند: «اين وجود مبارك كه در واقع رهبر دين و دنياي ميليونها مسلمان بود،بسيار متواضع بودند مخصوصاً در برابر اهل علم، با كوچك ترين طلبه در سلام پيشي مي گرفت و در مجالس براي ورود آنها به پا مي ايستاد.و اهل علم را بسيار تجليل مي كرد»[1].

ملّا احمد مقدس اردبيلي(ره):
در احوالات ايشان آمده است: «موقعي در سفر يكي از زوّار كه او را نمي شناخت به او گفت: جامه‎هاي مرا ببر نزديك آب و بشوي و چرك آنها را بگير ـ ملا احمد قبول كرد و جامه هاي آن مرد بُرد و شست و آورد تا به او بدهد ـ در اين هنگام آن مرد او را شناخت و خجالت كشيد ـ ديگران هم او را توبيخ كردند. مقدس اردبيلي فرمود: چرا او را ملامت مي كنيد؟ مطلبي نشده است. حقوق برادران مؤمن بر يكديگر بيش از اينهاست»[2].

[1] . سيماي فرزانگان/ 289
[2] . سيماي فرزانگان/ ص 295

تواضع و فروتني در سيرة عملي بزرگان :

حضرت امام خميني(ره):
حضرت امام متواضع به معناي واقعي كلمه بودند. با آن همه مقام و عظمت و علم و دانش كه جهانيان را خيره كرده است،خود را تنها،يك طلبه مي دانست و با اين همه خدمت به اسلام و زنده كردن تشيّع هيچ گونه حريمي براي خويش قايل نبود و با كمال فروتني، خطاب به جوانان رزمندة جبهه ها مي گويد: «من دست و بازوي شما را كه دست خدا بالاي آن است مي بوسم و بر اين بوسه افتخار مي كنم»[1]
حجة الاسلام و المسلمين سيد محمّد باقر حجّتي نقل كردند: «حضرت امام با اينكه در زمان آقاي بروجردي يكي از استوانه هاي حوزه بودند در مجلس روضه اي كه در ايّام فاطميّه در بيت آقاي بروجردي برقرار شده بود ايشان متواضعانه از اوّل تا آخر مجلس دو زانو در بين مردم عادي دورتر از آقا نشسته و به سخنان مرحوم تربتي كه منبر رفته بودند، گوش فرا مي دادند.»[2]

[1] . سيماي فرزانگان ـ ص 286 رضا مختاري/ انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزة قم ـ 1374/ چاپ هشتم
[2] . جلوه هاي معلمي امام خميني (ره ) - ص154/ امير رضا ستوده،احمد برادري/ مؤسسه نشر پنجره/ چاپ اول/ 1379/ تهران

وصيت آية الله العظمي مرعشي نجفي(ره) به فرزندش:

سفارش مي كنم او را به حسن خلق و تواضع و ترك تكبر و خود خواهي با مؤمنين.

. فرازهائي از وصيتنامة الهي اخلاقي آية الله العظمي مرعشي نجفي (ره) - ص 26 - ناشر: كتابخانة معظم له - چاپ دهم/ 1380 هـ . ق

وَ هَنَّاَ بِحَضْرَتِهِ رَجُلٌ رَجُلاً بِغُلام وُلِدَ لَهُ، فَقالَ لَهُ:

مردى مرد ديگرى را در محضر آن حضرت به ولادت فرزندش بدين گونه تهنيت گفت:

لِيَهْنِئْكَ الْفارِسُ. فَقالَ عَلَيْهِ السَّلامُ:  لاتَقُلْ ذلِكَ، وَلكِنْ قُلْ:

اين يكّه سوار بر تو مبارك باد. امام فرمود: اين گونه مگو، بلكه بگو:

شَكَرْتَ الْواهِبَ، وَ بُورِكَ لَكَ فِى الْمَوْهُوبِ، وَ بَلَغَ اَشُدَّهُ،

شكرگزار بخشنده باش، بخشيده شده بر تو مبارك باد، به رشد و كمال رسد،

وَ رُزِقْــتَ بِـرَّهُ.

و از نيكوكاريش بهره مند گردى.

 وَ قالَ عَلَيْهِ السَّلامُ:  اَكْبَرُ الْعَيْبِ اَنْ تَعيبَ ما فيكَ مِثْلُهُ.

و آن حضرت فرمود: بزرگترين عيب آن است كه عيب دانى صفتى

را كه مانند آن در خودت باشد.

وَ قالَ عَلَيْهِ السَّلامُ لِبَعْضِ اَصْحابِهِ: لاتَجْعَلَنَّ اَكْثَرَ شُغْلِكَ

و آن حضرت به بعضى از يارانش فرمود: اكثر شغل خود را

بِاَهْلِكَ وَ وَلَدِكَ، فَاِنْ يَكُنْ اَهْلُكَ وَ وَلَدُكَ اَوْلِياءَاللّهِ

براى اهل و فرزندت قرار مده، اگر آنها از دوستان خدايند

فَاِنَّ اللّهَ لايُضيعُ اَوْلِياءَهُ، وَ اِنْ يَكُونُوا اَعْداءَ اللّهِ فَما هَمُّكَ

كه خداوند دوستانش را ضايع نمى كند، و اگر از دشمنان خدايند اندوه و شغل تو

وَ شُغْلُكَ بِاَعْداءِ اللّهِ؟!

در راه دشـمنان خدا براى چيست ؟!

وَ قالَ عَلَيْهِ السَّلامُ:  عِنْدَ تَناهِى الشِّدَّةِ تَكُونُ الْفُرْجَةُ،

و آن حضرت فرمود: زمانِ اوج سختى مرحله گشايش،

وَ عِنْدَ تَضايُقِ حَلَقِ الْبَلاءِ يَكُونُ الرَّخاءُ.

و هنگام تنگىِ حلقه هاى بالا نوبت آسايش است.