ديدگاه امام خميني (ره)درباره نهج البلاغه در نگرشي فشرده و كوتاه
و اما كتاب نهج البلاغه كه نازله روح اوست براي تعليم و تربيت ما خفتگان در بستر منيت و در حجاب خود و خودخواهي خود معجوني است براي شفا و مرهمي است براي دردهاي فردي و اجتماعي و مجموعه اي است داراي ابعادي به اندازه يك انسان و يك جامعه بزرگ انساني از زمان صدور آن تا هر چه تاريخ به پيش رود و هر چه جامعه ها به وجود آيد و دولتها و ملتها متحقق شوند و هر قدر متفكران و فيلسوفان و محققان بيايند و در آن غور كنند و غرق شوند.
اشاره
آنچه پيش روي داريد متن پيام حضرت امام خميني به كنگره هزاره نهج البلاغه است كه در 27 ارديبهشت 1360 با موضوع « تبيين عظمت ابعاد بيكران شخصيت امام علي (ع ) و نهج البلاغه در تهران برگزار گرديد. اين پيام فشرده حاوي نكات و تعابير مهمي درباره نهج البلاغه و شخصيت والاي اميرمومنان (ع ) مي باشد.
بسم الله الرحمن الرحيم
در كنگره هزاره نهج البلاغه از چه صحبت خواهد شد و از كي معرفي دانشمندان بزرگ جهاني مي خواهند مولا اميرالمومنين را معرفي كنند و به ديگران بشناسانند يا كتاب نهج البلاغه را ما با كدام موونه و با چه سرمايه اي مي خواهيم در اين وادي وارد شويم
درباره شخصيت علي بن ابي طالب از حقيقت ناشناخته او صحبت كنيم يا با شناخت محجوب و مهجور خود اصلا علي ـ عليه السلام ـ يك بشر ملكي و دنيايي است كه ملكيان از او سخن گويند يا يك موجود ملكوتي است كه ملكوتيان او را اندازه گيري كنند اهل عرفان درباره او جز با سطح عرفاني خود و فلاسفه و الهيون جز با علوم محدوده خود با چه ابزاري مي خواهند به معرفي او بنشينند! تا چه حد او را شناخته اند تا ما مهجوران را آگاه كنند
دانشمندان و اهل فضيلت و عارفان و اهل فلسفه با همه فضايل و با همه دانش ارجمندشان آنچه از آن جلوه تام حق دريافت كرده اند در حجاب وجود خود و در آينه محدود نفسانيت خويش است و مولا غير از آن است . پس اولي آن است كه از اين وادي بگذريم و بگويم علي بن ابي طالب فقط بنده خدا بود و اين بزرگ ترين شاخصه اوست كه مي توان از آن ياد كرد و پرورش يافته و تربيت شده پيامبر عظيم الشان است و اين از بزرگ ترين افتخارات اوست .
كدام شخصيت مي تواند ادعا كند كه عبدالله است و از همه عبوديت ها بريده است جز انبياي عظام و اولياي معظم كه علي ـ عليه السلام آن عبد وارسته از غير و پيوسته به دوست كه حجب نور و ظلمت را دريده و به معدن عظمت رسيده است (1 ) در صف مقدم است . و كدام شخصيت است كه مي تواند ادعا كند از خردسالي تا آخر عمر رسول اكرم در دامن و پناه و تحت تربيت وي و حامل آن بوده است جز علي بن ابيطالب كه وحي و تربيت صاحب وحي در اعماق روح و جان او ريشه دوانده . پس او بحق عبدالله است و پرورش يافته عبدالله اعظم است . (2 )
و اما كتاب نهج البلاغه كه نازله روح اوست براي تعليم و تربيت ما خفتگان در بستر منيت و در حجاب خود و خودخواهي خود معجوني است براي شفا و مرهمي است براي دردهاي فردي و اجتماعي و مجموعه اي است داراي ابعادي به اندازه يك انسان و يك جامعه بزرگ انساني از زمان صدور آن تا هر چه تاريخ به پيش رود و هر چه جامعه ها به وجود آيد و دولتها و ملتها متحقق شوند و هر قدر متفكران و فيلسوفان و محققان بيايند و در آن غور كنند و غرق شوند. هان فيلسوفان و حكمت اندوزان بيايند و در جملات خطبه اول اين كتاب الهي به تحقيق بنشينند و افكار بلند پايه خود را به كار گيرند و با كمك اصحاب معرفت و ارباب عرفان اين يك جمله كوتاه را به تفسير بپردازند و بخواهند بحق وجدان خود را براي درك واقعي آن ارضا كنند به شرط آن كه بياناتي كه در اين ميدان تاخت و تاز شده است آنان را فريب ندهد و وجدان خود را بدون فهم درست بازي ندهند و نگويند و بگذرند تا ميدان ديد فرزند وحي را دريافته و به قصور خود و ديگران اعتراف كنند و اين است آن جمله : « مع كل شي لا بمقارنه و غير كل بمزايله » (3 ) و اين جمله و نظير آن كه در كلمات اهل بيت وحي آمده است بيان و تفسير كلام الله است كه در سوره « حديد » است و براي متفكران آخر زمان آمده است : « و هو معكم اينما كنتم » . (4 ) اينك اميد آن است كه شما دانشمندان و متفكران متعهد كه در كنگره ارجمند هزاره نهج البلاغه گرد هم آمديد ابعاد عرفاني و فلسفي و اخلاقي و تربيتي و اجتماعي و نظامي و فرهنگي و ديگربعدها را به مقدار ميسور بيان فرماييد و اين كتاب بزرگ را به جوامع بشري معرفي نموده و عرضه داريد كه اين متاعي است كه مشتري آن انسان ها و مغزهاي نوراني است . صلوات و سلام بي پايان به رسول اعظم كه چنين موجودي الهي را در پناه خود تربيت فرمود و به كمال لايق انسانيت رسانيد. و سلام و درود بر مولاي ما كه نمونه انسان و قرآن ناطق است و تا ابد نام بزرگ او باقي است و خود الگوي انسانيت و مظهر اسم اعظم است . و سلام و درود بر شما دانشمندان كه با زحمت پر ارج و سودمند خود راه رسيدن به اهداف عالي اين كتاب مقدس را باز مي نماييد.
والسلام علي عبادالصالحين . (5 )
روح الله الموسوي الخميني
پاورقي :
1ـ ر . ك : مفاتيح الجنان اعمال مشتركه ماه شعبان « … حتي تخرق ابصار القلوب حجت النور فتصل
الي معدن العظمه … »
2ـ منظور حضرت رسول اكرم (ص ) است .
3ـ فرازي از خطبه اول نهج البلاغه كه در بيان اوصاف ذات باري تعالي است : « … خداوند باهر چيزي
هست اما نه به مقارنت (ويكساني ) و غير هر چيز است نه به كناره گيري (و انفكاك ) »
4ـ سوره حديد (57 ) . بخش از آيه 4 « و او (خداوند) با شماست هر كجا كه باشيد » .
5ـ صحيفه امام ج 14 ص 349 ـ347
منبع : دانشگاه فرهنگ و معارف اسلامی