شخصيت حضرت معصومه

از مقام عصمت كه (تنها مخصوص چهارده تن مي‌باشد و اززنان تنها حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ داراي اين مقام مي‌باشد) بگذريم، حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ از جمله زناني است كه مي‌توان ادعا كرد كه تالي‌تلو معصوم است؛ زنان اندكي ظرفيت آن را داشتند كه بيشترين بهره را از فروغ جاودان الهي و نور ولايت، دريافت كنند و بتوانند خود را در كمالات معنوي اندكي پايين‌تر از معصومان ـ عليهم السّلام ـ بسازند، بسان حضرت زينب كبري و حضرت معصومه ـ عليهما السّلام ـ [1] بنا به مقتضاي عبارت معروف «أهل البيت أدري بما في البيت» اهل خانه از آنچه كه در خانه مي‌گذرد، بيشتر از ديگران مي‌دانند، بهتر است آن بانوي بزرگ را از زبان امامان معصوم ـ عليهم السّلام ـ بشناسيم.

امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: خدا حرمي دارد و آن مكه است، پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ حرمي دارد و آن مدينه است، اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ حرمي دارد و آن كوفه است… بهشت هشت در دارد كه سه تاي آن از قم است؛ در اين شهر زني از فرزندان من از دنيا مي‌رود، نام او فاطمه دختر موسي ـ عليه السلام ـ است و با شفاعت او همه شيعيان من روانه بهشت مي‌شوند.[2]

شهر قم مدفن تعداد زيادي از امامزادگان است و هر كدم داراي مقامات بس والايي هستند، اما ائمه ـ عليهم السّلام ـ تنها از اهميت شخصيت و زيارت دختر موسي بن جعفر ـ سلام الله عليها ـ سخن گفته‌اند، اين خود نشانگر عظمت معنوي اين بانوي بزرگ است.
يكي ديگر از نشانه‌هاي شخصيت آن حضرت داشتن زيارت نامه مخصوص بسان پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ و امامان ـ عليهم السّلام ـ است، در حالي كه در آرامگاه‌هاي ديگر امامزادگان به طور معمول خواندن فاتحه مرسوم است.

چند نكته در زمينه شخصيت آن بانوي بزرگ در خورد توجه است:
1 . مسافرت ايشان پس از هجرت اجباري برادر بزرگوارش امام رضا ـ عليه السلام ـ به مر، به سمت ايران به جهت ديدار با برادر، اما آنگونه كه مورخان نوشته‌اند اين مسافرت به سرانجام نرسيد و حضرت معصومه با رسيدن به ساوه بيمار شد و دستور داد او را به قم ببرند و در همين شهر بود كه جان را به جان آفرين تسليم كرد.[3]
حركت آن حضرت از مدينه به سمت ايران با اين مسير طولاني و به جان خريدن همه سختي‌هاي مسافرت مخصوصاً خطراتي كه از ناحيه حكومت مأمون آن حضرت را تهديد مي‌كرد حاكي از شخصيت سياسي و اجتماعي اين بانوي بزرگ است.
2 . در اين مسافرت آن گاه كه مريض شد و از دستيابي به امام رضا ـ عليه السلام ـ مأيوس شد با توجه به آگاهي او از موقعيت آينده قم و مركزيت فرهنگي آن دستور داد او را به قم ببرند تا پس از پرواز روح بلندش به سوي ملكوت، حرم بهشت گونه‌اش مأمن عاشقان اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ قرار گيرد.
اين تصميم يعني دستور براي رسيدن به قم، حاكي از داشتن ديد فرهنگي دختر موسي بن جعفر ـ سلام الله عليها ـ است. در اين راستا وقتي زندگي‌نامه آن حضرت را مطالعه كنيم در مي‌يابيم كه يكي از القاب مشهور آن حضرت «محدثه»[4] است، وي رواياتي را از اجداد طاهرينش نقل كرده، همچنين جمعي از ارباب علم حديث از او نقل حديث كرده‌اند؛ از آن جمله مي‌توان به روايتي كه آن حضرت در سلسلة سند هست و به خبر مسلسل به فواطم[5] مشهور شده اشاره كرد:
بكر بن احمد قصري از فاطمه دختر امام رضا ـ عليه السلام ـ و او از فاطمه (حضرت معصومه) و زينب و ام كلثوم دختران امام كاظم ـ عليه السلام ـ و آنان از فاطمه دختر امام صادق ـ عليه السلام ـ روايت كرده‌اند و سند اين حديث به حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ مي‌رسد كه فرمود: آيا فراموش كرده‌ايد فرمايش رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ را در روز عيد غدير كه فرمود: «من كنت مولاه فعلي مولاه».[6]
و همچنين روايت ديگري با همين سلسله سند كه به حديث معراج مربوط است.[7]

نتيجه:
1 . حضرت معصوم ـ سلام الله عليها ـ داراي شخصيتي معنوي و ارزنده است همان‌گونه كه از سخنان معصومان ـ عليهم السّلام ـ استفاده مي‌شود.
2 . بعد سياسي و فرهنگي شخصيت حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ نيز قابل توجه است، همان گونه كه از زندگي‌نامة آن حضرت قابل استفاده است.

……………………………………………………….

پی نوشت ها:
[1] . حكيمي، محمد،‌حضرت معصومه و شهر قم، معاصر، مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، قم، چاپ دوم، 1376، ص 41.
[2] . قمي، عباس، سفينة البحار، ج 2، ص 376.
[3] . قمي‌، عباس، همان، ص 376؛ حكيمي، محمد، حضرت معصومه و شهر قم، معاصر، مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، قم، چاپ دوم، 1376، ص 41 ـ 40.
[4] . محمدحسون؛ ام علي مشكور، اعلام النساء المومنات، انتشارات اسوه، چاپ اول، 1411 هـ . ق، ص 577.
[5] . قمي، عباس، همان، واژه شيع و فطم.
[6] . شافعي، شمس الدين محمد، اسني المطالب، مكتبه الامام اميرالمؤمنين، اصفهان، ص 50.
[7] . مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، داراحياء التراث العربي، بيروت، ج 65، ص 76، ح 136.

منبع: اندیشه قم