ويژگي هاي انسان هاي موفق از نگاه امام صادق عليه السلام

1. پايداري در راه هدف

بدون ترديد پشتكار و پايداري در راه هدف، از عوامل پيروزي و توفيق انسان به شمار مي رود. كساني در زندگي به خواسته ها و آرزوهاي خود نائل گشته اند كه در راه آن نهايت تلاش و استقامت را نموده اند. امام صادق عليه السلام يكي از مهم ترين نشانه هاي شيعه را استقامت در راه حق مي داند و رسيدن به سعادت حقيقي را در گرو اين خصيصه پسنديده قلمداد مي كند و مي فرمايد:«اگر شيعيان ما در راه حق استقامت ورزند فرشتگان آسمان با آنان دست مي دهند، ابرها[ي رحمت] بر سر آنان سايه مي افكنند و سيمايشان همانند روز روشن مي درخشد و از زمين و آسمان روزي مي خورند و هيچ خواسته اي از خداوند نخواهند داشت مگر اينكه خداي متعال به آنان عطا مي كند».1

2. عزت نفس بالا
شخصيت هر كس در گرو عزت نفس اوست. انسان به عزت نفس و تكريم شخصيت از همه چيز حتي از آب و غذا بيشتر نيازمند است، چرا كه رنج گرسنگي و تشنگي برطرف مي شود اما تحقير شخصيت و آزردگي روح و روان به اين سادگي رفع نمي شود، و چه بسا كه تا آخر عمر، انسان را بيازارد. خداوند متعال انسان را عزيز آفريده و هيچ گاه به او اجازه تحقير ديگران و يا شخصيت خويش را نداده است. اين سخن در مورد پيروان مكتب تشيع از اهميت ويژه اي برخوردار است. آنان طبق رهنمود امام صادق عليه السلام هيچ گاه نبايد خود را ذليل كنند، بلكه بايد از كارهاي تحقيرآميز و ذلت آور اجتناب نمايند. آن حضرت شيعيان را از كسالت، تنبلي، دست درازي به سوي ديگران، طمع كاري، زياده طلبي و ساير امور ذلت آور مبرا مي داند و مي فرمايد:«شيعيان ما هيچ گاه به سوي دشمنان ما دست[ذلت]دراز نمي كنند گر چه از گرسنگي بميرند».2

3. ساده زيستي
از آنجا كه دلبستگي به دنيا و تعلقات آن مانع رسيدن به كمال حقيقي است، نيك مردان الهي هميشه زهد و قناعت را در متن برنامه خود دارند و ساده زيستي، بي پيرايگي و پرهيز از جلوه هاي دنيوي و دل نبستن به مظاهر دنيا و زرق و برق آن از شاخص ترين ويژگي هاي آنان است. مطمئناً آنان اين شيوه پسنديده را از زندگي پيامبران، اولياء الهي و عالمان عارف آموخته اند. پيروان حقيقي اهل بيت عليهم السلام خصلت زيباي زهد و ساده زيستي را از آن گراميان آموخته و اين سخن گهربار امام صادق عليه السلام را هميشه آويزه ي گوش خود دارند كه فرمود:«اگر دوست داري كه در درگاه الهي با خداوند متعال همنشين شوي و در بهشت در جوار حضرت باري تعالي مسكن گزيني، بايد دنيا و مظاهر آن در نظر تو خوار باشد و مرگ را هميشه نصب العين خود قرار بده و براي خود چيزي ذخيره نكن و بدان آنچه قبلاً [از اعمال صالح]تقديم داشته اي به حال تو سودمند خواهد بود و از كارهاي نيك كه انجام آن را به تأخير انداخته اي ضرر خواهي كرد.3

4. تلاش براي اصلاح ديگران
اين كلام زيباي رييس مذهب جعفري هيچ گاه فراموش نمي شود كه فرمود:«در مورد هم كيشان بدكار خود جز خوبي[و نيكي]چيزي نگو و از خداوند توفيق هدايت و توبه ي آنان را بخواهيد».4
سيره ي امام صادق عليه السلام نيز در اين رابطه مي تواند راهگشاي شيعيان باشد. آن حضرت هنگامي كه متوجه شد،«شقراني» (فردي گنهكار و شرابخوار) نمي تواند از دربار«منصور دوانيقي» سهم خود را دريافت كند، به آنجا رفت و سهم شقراني را گرفت و به وي تسليم نمود. آن حضرت هنگام پرداخت وجه به شقراني با لحني ملاطفت آميز و مهربان، خطاي وي را به او گوشزد كرده و فرمود:«كار خوب از هر كسي خوب است ولي از تو به واسطه ي انتسابي كه به ما اهل بيت داري خوبتر و زيباتر است و كار بد از هر كسي بد است، ولي از تو به خاطر همين انتساب، زشت تر و قبيح تر است».5

5. امانتداري و راستگويي
از مهم ترين و بارزترين ويژگي هاي مورد انتظار براي شيعيان و مؤمنان، دو صفت والاي امانتداري و راستگويي است. امام صادق عليه السلام به «ابي كهمس» فرمود: «هر گاه پيش عبدالله [ابن ابي يعفور] رفتي، سلام[مرا] به او برسان و بگو: جعفر بن محمد عليه السلام به تو مي گويد: دقت كن در آن چيزي كه به وسيله ي آن علي عليه السلام در محضر رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم سرافراز شد[و او را به آن مقامات عالي رساند] پس[تو هم] آنها را براي خودت لازم بدان[و رفتار خويش را با آن اوصاف زيبا بياراي]، مطمئناً علي عليه السلام با راستگويي و امانتداري در نزد پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم به آن درجه و عظمت رسيد».6

6. رسيدگي به خانواده
توسعه دادن به زندگي خانوادگي و خوش رفتاري با اعضاي خانواده يكي ديگر از ويژگي هاي مورد انتظار براي مؤمن و شيعه كامل است. پيرو حقيقي امام صادق عليه السلام هيچ گاه نسبت به خانواده ي خود، تنگ نظر، سخت گير و بدرفتار نيست. او تلاش مي كند كه به نحو شايسته اي با همسر و فرزندان خود معاشرت نمايد و در صورت امكان به رفاه و امور معيشتي خانواده گسترش دهد.
امام صادق عليه السلام مي فرمايد:«اعضاي خانواده ي يك مرد همانند اسير اويند. پس هر كسي كه خداوند متعال نعمتي به او عطا كند، بايد به خانواده[و زير دستان] خود گشايشي در زندگي ايجاد كند كه اگر چنين نكند ممكن است اين نعمت از دست او خارج شود».7

7. رعايت ادب در معاشرت با ديگران
ادب و مواظبت بر فضائل اخلاقي از بزرگترين سرمايه هاي معنوي براي هر انسان محسوب مي شود. انسان با رعايت آداب اخلاقي و اجتماعي جايگاه خود را در جامعه تحكيم بخشيده و دل ها را به سوي خود جذب مي كند. دوست و دشمن، افراد باادب را ستوده و از اعماق جان به آنان به ديده ي احترام مي نگرند. امام صادق عليه السلام رعايت اصول اخلاقي و توجه به آداب انساني را از ويژگي هاي مكتب تشيع دانسته و آن را بر شيعيان راستين امري ضروري و لازم مي شمارد و مي فرمايد:«شيعه ما نيست كسي كه بزرگترها را احترام نكند و به كوچكترها ترحم ننمايد».8

8. همياري با برادران ديني
تعاون و همياري در بين پيروان اهل بيت عليهم السلام گذشته از اينكه موجب نزديكي دل ها و ايجاد انس و محبت مي شود، از مهم ترين عوامل اقتدار و تحكيم ارتباط در ميان آنان است. آنان با كنار گذاشتن اختلاف نظرها و سليقه هاي مختلف و احترام به همديگر در پيشبرد و نشر فرهنگ اهل بيت نهايت سعي خود را مبذول مي دارند. شيعيان حقيقي با دوري از هواي نفس و رد خواست هاي شيطاني مخالفين مكتب متعالي تشيع، با همديگر مأنوس شده و در راه ترويج معارف اسلامي و آموزه هاي اهل بيت عليهم السلام تلاش مي كنند. امام صادق عليه السلام در اين باره به يكي از ياران خود مي فرمايد:«به شيعيان ما برسان و بگو: مبادا گروه ها[ي منحرف] شما را اغفال كنن، به خدا سوگند! به ولايت ما اهل بيت نمي توان رسيد مگر با تقوا و تلاش در دنيا و همكاري با برادران ديني در راه خدا».9

9. دوري از مجالس گناه
يكي از عوامل تأثيرگذار در روح و روان انسان، محيط اطراف اوست. عوامل انحرافي از جمله محفل هاي آلوده و اجتماعات ضد ارزشي كه افراد گنهكار و فاسد آنها را مي گردانند، تأثيرات فراواني را در افراد شركت كننده باقي مي گذارد و آنان خواهي نخواهي همرنگ با اهل فسق و فجور و معصيت مي شوند. بدين جهت امام صادق عليه السلام مؤمنين را از شركت در اين محافل نهي كرده و آنان را از رفتن به چنين مكان هايي بر حذر مي دارد، مگر اينكه براي تغيير وضعيت موجود باشد. آن حضرت مي فرمايد:«براي مؤمن شايسته نيست كه در مجلسي بنشيند كه در آن معصيت خداوند انجام مي شود و او توانايي تغيير آن را ندارد».10

10. استفاده از فرصت ها
فرصت هاي به دست آمده در زندگي كم است و سريع از دست انسان خارج مي شود. انسان موفق كسي است كه از هر فرصت- گر چه كوتاه مدت باشد- براي رسيدن به هدف خويش بهره گيرد. پيشواي ششم در اين زمينه به پيروان خود فرمود:«هر كس در فرصت هاي به دست آمده كه كوتاه و گذرا هستند به انتظار فرصت هاي كامل تري در آينده بنشيند، روزگار آن فرصت[كوتاه] را نيز از او خواهد گرفت چرا كه عادت روزگار سلب[فرصت ها] و روش زمانه از دست رفتن است».11

………………………………………………………

پي نوشت ها:
1. تحف العقول، ص302.
2. همان، ص303.
3. تحف العقول، ص304.
4. همان.
5. بحارالانوار، ج47، ص349.
6. اصول كافي، كتاب الايمان و الكفر، باب الصدق و اداء الامانه، حديث5.
7. كشف الغمه، ج2، ص207.
8. بحارالانوار، ج75، ص138.
9. اصول كافي، ج2، ص 609 .

منبع: خانه خوبان 29.